Page Text
________________
अधिकार: )
व्याख्या- विवरण - विवेचनसमन्विता
मन्तरेण तत्तद्भावासिद्धिः, अतिप्रसङ्गादिति तत्तत्स्वभावतालक्षणः सोऽङ्गीकर्त्तव्यः ।
व्याख्या
98
ग्राहकयोः संवेदनान्तरयोः सम्बन्धिस्वभावैकत्वं तद्ग्राह्यग्राहकत्वेनाधिकृतविज्ञानस्य तदन्यथाऽनुपपत्तेरिति । एतद्भावनायैवाह - सम्बन्धमन्तरेण एषां ग्राहकत्वादिस्वभावलक्षणं तत्तद्भावा
१०३०
-
...अनेडांतरश्मि
તેથી, વિવક્ષિતજ્ઞાનને એકસ્વભાવી માનવા કરતાં તો તેના ગ્રાહ્ય-ગ્રાહક બે જુદા સ્વભાવ માની તેને ઉભયરૂપ જ માનવું જોઈએ અને એવી માન્યતા તો એકાંતવાદને ખંડિત કરી દેશે.
(હવે બૌદ્ધ પોતાના એકાંતવાદને અકબંધ રાખવા એક નવું વક્તવ્ય ગર્ભિત રીતે રજૂ डरे छे -)
(૧૭૬) પૂર્વપક્ષ ઃ એકસ્વભાવી જ્ઞાનના સંબંધીતરીકે વિદ્યમાન ગ્રાહ્ય-ગ્રાહક વિજ્ઞાનને તુલ્ય માનવાની આપત્તિ તમે કહી, પણ હકીકતમાં એકસ્વભાવી જ્ઞાન અને તેમનો કોઈ સંબંધ જ નથી, કે જેથી વિવક્ષિતજ્ઞાનને એકસ્વભાવી સાબિત કરવા તે બેને એક માનવા પડે...
* ગ્રાહકતાદિ સંબંધની અનિવાર્યતા
ઉત્તરપક્ષ ઃ તમારી વાત યોગ્ય નથી, કારણ કે વિવક્ષિતજ્ઞાન બીજા બે સંવેદનની અપેક્ષાએ ગ્રાહ્ય અને ગ્રાહક છે અને વિવક્ષિતજ્ઞાનની અપેક્ષાએ એક સંવેદન ગ્રાહ્ય છે (જેને વિવક્ષિતજ્ઞાન ગ્રહણ કરે છે) અને એક સંવેદન ગ્રાહક છે (જે વિવક્ષિતજ્ઞાનનું ગ્રહણ કરનાર છે) એટલે તે બધાનો, ગ્રાહ્યગ્રાહકતાદિ સ્વભાવરૂપ સંબંધ માનવો જ રહ્યો. જો સંબંધ ન માનો, તો વિવક્ષિતજ્ઞાનનો અને ગ્રાહ્યગ્રાહક વિજ્ઞાનનો પ્રતિનિયત ગ્રાહ્ય-ગ્રાહકભાવ સિદ્ધ થશે નહીં. (કારણ આગળ જણાવે છે.)
(१७७) प्रश्न : संबंध विना पए। ते जघानो ग्राह्य-ग्राउडभाव मानी सहखे तो ?
विवरणम्
96. संवेदनान्तरयोः सम्बन्धिस्वभावैकत्वमिति । ग्राह्यग्राहकलक्षणे ये संवेदनान्तरे तयोः सम्बन्धि यत् स्वभावैकत्वं विवक्षितज्ञानस्य । केन हेतुनेत्याह- 97. तद्ग्राह्यग्राहकत्वेनाधिकृतविज्ञानस्येति । तयो:ज्ञानानन्तरयोर्ग्राह्यं चैकस्य ग्राहकं चौपरस्य तद्ग्राह्यग्राहकं तस्य भावः तत्त्वं तेन कृत्वाऽधिकृतविज्ञानस्य यत् संवेदनान्तरयोः सम्बन्धि स्वभावैकत्वम् ।।
98. तदन्यथाऽनुपपत्तेरिति । तस्य स्वभावैकत्वस्यान्यथा - अन्येन प्रकारेण ग्राह्यग्राहकज्ञानयोरेकत्वाभावलक्षणेनानुपपत्ते:- अघटनात् । अयमत्र भावः - विवक्षितज्ञानस्य ग्राह्यग्राहकसंवेदने प्रतीत्य यत् स्वभावैकत्वं तत् तयोरेकत्वाभावे न घटत एवेति ।।
99 सम्बन्धमन्तरेणैषां ग्राहकत्वादिस्वभावलक्षणमिति । अत्रैषां ज्ञानानां विवक्षितं हि ज्ञान
Jain Education International
१. 'वैकस्य' इति पूर्वमुद्रितपाठः, अत्र तु च पाठः । २. पूर्वमुद्रिते त्वत्र वा परस्य' इति पाठ:, अत्र J-K-Nप्रत्यनुरोधेन । ३. 'कृताधिकृत ०' इति च पाठः । ४. 'ग्राहके संवेदने' इति क-पाठः ।
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005535 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 366 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |