________________
१०१३
अनेकान्तजयपताका
(पञ्चमः
स्यापि तदग्रहणे ग्रहणात् । (१५९) इति स्वात्मन्यपि तत्सम्बन्धिचेष्टाऽग्रहे पराव
......... व्याख्या ........ रिक्ततया बुद्धिसामान्यस्य तदग्रहे बुद्धि-व्यक्त्यग्रहे । किमित्याह-अग्रहणात् । इति-एवं स्वात्मन्यपि तत्सम्बन्धिचेष्टाऽग्रहे-बुद्धिसम्बन्धिचेष्टाऽग्रहे सति परावबोधाय शास्त्रकरण
- અનેકાંતરશ્મિ . थ६०४... (इसत: अर्थप्राच्य समये ते बुद्धिसामान्यनू ५५॥ अस्तित्व नहीं २३...) विवक्षित બુદ્ધિક્ષણનો નાશ થવા છતાં પણ તેનો નાશ ન માનો, તો તો તે બેનો અભેદ જ ન કહેવાય... (અભેદ ન હોવાથી જ તો, એકના નાશમાં પણ બીજાનું અસ્તિત્વ રહે છે...) એટલે પહેલો વિકલ્પ તો યુક્ત नथी...
(२) भिन्न मानो, तो, ५९ (तदग्रहे=) बुद्धिव्यतिन। अविना (अग्रहणात्=) बुद्धिસામાન્યનું ગ્રહણ થાય જ નહીં. કારણ કે ગોના ગ્રહણ વિના ગોત્વની પ્રતીતિ કદી થતી નથી... અને અર્થપ્રાકટ્ય વખતે તો તે નષ્ટ થઈ ગઈ હોવાથી તે બુદ્ધિવ્યક્તિનું ગ્રહણ કરવાનો કોઈ ઉપાય જ નથી. તો તેના ગ્રહણ વિના બુદ્ધિસામાન્યનું ગ્રહણ શી રીતે થાય?
આમ, બુદ્ધિસામાન્યનું ગ્રહણ અસંભવિત જ હોવાથી તેને લઈને પણ, અર્થપ્રાકટ્યરૂપ હેતુની પક્ષધર્મતા આદિ જાણી શકાય નહીં... (એટલે જ આત્મગત બુદ્ધિનું અનુમાન અસંગત જ थशे...)
- મીમાંસકમતે શાસ્ત્રકરણની અયુક્તતા (૧૫૯) ઉપરોક્ત રીતે, જયારે પોતામાં રહેલ બુદ્ધિસંબંધી ચેષ્ટાનું ગ્રહણ પણ અસંભવિત છે (અર્થાત્ “મારી બુદ્ધિ આવી છે એવો બોધ પણ જયારે ન થતો હોય, ત્યારે બીજાનું જ્ઞાન તો શી રીતે
................ विवरणम् ...... एव न स्यात् । अथ व्यतिरिक्तमङ्गीक्रियते तर्हि बुद्धिव्यक्तरग्रहणे न गृह्यत एव तत् । न हि गोरप्रतीतौ गोत्वप्रतीति: कस्याप्युपजायते । न च बुद्धिव्यक्तेर्ग्रहणे कश्चिदुपायस्ते सम्भवति, अर्थप्राकट्यकाले बुद्धेविनष्टत्वात् ।। ___90. बुद्धिसम्बन्धिचेष्टाऽग्रहे इति । बुद्धिसम्बन्धिन्याश्चेष्टाया अग्रहे । मदीया बुद्धिरेवं च स्वभावेत्येवंविधबोधाभावे इत्यर्थः ।।
&.........
..........................
१. 'अग्रहेऽग्रहणात्' इति तु व्याख्यायाम् । २. 'बुद्धिरव्यक्तग्रहे किमित्याह' इति ड-पाठः । ३. पूर्वमुद्रिते 'तद्ग्रहे। किमि०' इति पाठः, अत्र तु D-प्रतपाठः। ४. पूर्वमुद्रितेऽत्राशुद्धिप्रचुराः पङ्क्तयः, पश्यन्तु ताः - 'बुद्धिव्यतिरिक्तेन ग्रहणे गृह्यत एव । ततो न हि गोचरप्रतीता गोत्वप्रतीति: कस्याप्युपजायते । न च बुद्धिव्यतिरिक्ते ग्रहणे कश्चिदुपायस्ते संभवति, अर्थप्राक्कालबुद्धेविनष्टत्वात् ॥' इति, अत्र तु N-आदिप्रतानुसारेण शुद्धिं कृत्वा विन्यस्तास्ताः । ५. 'प्राकट्या[र]काले बुद्धे० ' इति ख-पाठः। ६. 'भाव्ये त्येवं०' इति ख-पाठः । पूर्वमुद्रितेऽत्र 'मदीया बुद्धिरेवं च भवत्येवंविधविरोधाभावे इत्यर्थः' इति पाठस्याशुद्धिः, अत्र N-प्रतानुसारेण शुद्धिः कृता ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org