________________
अधिकार: )
व्याख्या - विवरण - विवेचनसमन्विता
९४४
-
(९१ ) एतेन चन्दनस्य गन्ध इत्यत्रापि न चन्दनं नाम गन्धव्यतिरिक्तं किञ्चिद् द्रव्यमस्ति । किं तर्हि ? अनेकात्मकस्य गन्धस्य चन्दनस्वभावो यो गन्धः स तथा निर्दिश्यत इति यदुच्यते परैस्तदपि प्रत्युक्तमेव, सर्वथैकस्वभावत्वे सति तस्याप्यनुपपत्तेः । तथाहि-चन्दनस्वभावो यो गन्ध इत्यनेन गन्धविशेषणाभिधानात्, अन्यथा गन्धस्वभावो
व्याख्या
एतेनेत्यादि । एतेन - अनन्तरोदितेन वस्तुना चन्दनस्य गन्ध इत्यत्रापि भेदाधिकारे न चन्दनं नाम गन्धव्यतिरिक्तं किञ्चिद् द्रव्यमस्ति । किं तर्हि ? अनेकात्मकस्य गन्धस्य कुङ्कुमाद्यपेक्षया चन्दनस्वभावो यो गन्धः स तथा तेन चन्दनोपलक्षणप्रकारेण निर्दिश्यते चन्दनस्य गन्ध इति-एवं यदुच्यते परैः- एकस्वभाववस्तुवादिभिः तदपि प्रत्युक्तमेव-परिहृतमेव । कथमित्याह-सर्वथैकस्वभावत्वे सति वस्तुनः तस्याप्यनुपपत्तेः यदुच्यते परैरिति । एनामेव भावनिकयाऽऽह तथाहीत्यादिना । चन्दनस्वभावो यो गन्ध इत्यनेन - ग्रन्थेन गन्धविशेषणाभिधानात् चन्दनस्वभावतया, अन्यथा गन्धस्वभावो यो गन्ध इति प्राप्नोति,
अनेअंतरश्मि
ટૂંકમાં, રૂપાદિ અનેકસ્વભાવી માનો તો તો કોઈ અસંગતિ નથી, બાકી તો અનેક દોષપરંપરા तध्वस्थ ४ २हे....
* ચંદન-ગંધની એકાંત અભેદ માન્યતાનો નિરાસ (८१) उटलाई स्वभाववस्तुवाही दर्शनारोनुं जेतुं मानवु छे “चन्दनस्य गन्धः - ‘ચંદનની ગંધ’ - અહીં ચંદન તે ગંધથી કોઈ અલગ દ્રવ્ય નથી, પણ એકપ્રકારની ગંધ જ છે. તે આ रीते - गंध ते अनेडात्म - भने अझरनी छे : (१) हुंकुंभनी गंध, (२) भजनी गंध, (3) यंहननी ગંધ... વગેરે. તે બધામાંથી જે ગંધ ચંદનસ્વભાવવાળી હોય, તે ગંધનો ચંદનના ઉપલક્ષણથી “ચંદનની ગંધ'' – એ પ્રમાણે નિર્દેશ કરાય છે... બાકી ચંદન જેવું કોઈ અલગ દ્રવ્ય નથી, ચંદનસ્વભાવવાળી ગંધનો જ તેવો નિર્દેશ કરાય છે...” – પણ ઉપરોક્ત કથનથી, તેઓની આ માન્યતાનો પણ પરિહાર થાય છે, કારણ કે વસ્તુને જો સર્વથા એકસ્વભાવી માનો, તો આ વાત પણ સંગત થતી નથી...
પ્રશ્ન ઃ કઈ રીતે જરા બતાવશો ?
उत्तर : दुखो - “थंधनस्वभाववाणी के गंध...” जे अंथथी, परेजर तो तमे धनस्वभाव३ये ગંધનાં વિશેષણનું કથન કર્યું છે. (એટલે ચંદનસ્વભાવરૂપ વિશેષણ કથંચિદ્ ગંધથી જુદું હોય, એવું भानपुं ४ २ह्युं...)
(અન્યથા=) જો એ વિશેષણને ગંધરૂપ જ માનશો, તો તે વિશેષણ ગંધરૂપ જ બનતાં, “थंध्नस्वभाववाणी गंध छे" - जेवुं नहीं उडेवाय, पए। “गंधस्वभाववाणी गंध छे" - खेवुं ४
१. ' इत्यत्रापि चन्दनं नाम न गन्ध०' इति ग-पाठः । २. 'अचन्दन०' इति ड-पाठ: ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org