Page Text
________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
६७४ (२६) यच्चोक्तं-'परमार्थंकतानत्वे च शब्दानामनिमित्ता न स्यात् प्रवृत्तिरर्थेषु चित्रतन्त्रान्तरगतेषु परस्परविरोधित्वेन सर्वेषां तथाऽभावात्' इत्येतदप्ययुक्तम्, मृषा...................................... व्याख्या ................... ............... तादात्म्यादिविचारविषयास्तु दोषा:-क्षुरिकादिशब्दोच्चारणे वदनपाटनादयः अनभ्युपगमादेव तादात्म्यादेः । किमित्याह-न नो बाधायै भवन्ति ॥
यच्चोक्तमित्यादि । यच्चोक्तं पूर्वपक्षग्रन्थे-परमार्थंकतानत्वे च शब्दानामनिमित्तान स्यात् प्रवृत्तिरर्थेषु चित्रतन्त्रान्तरगतेषु प्रधानादिषु परस्परविरोधित्वेन हेतुना सर्वेषां तथाऽभावात्-केवलप्रधानादित्वेनाभावात् इत्येतदप्ययुक्तं पूर्वपक्षोक्तम् । कुत इत्याह-मृषाभाषा
... मनेतिरश्मि ... તેથી (૧) શબ્દમાં વાચક–સ્વભાવ, અને (૨) અર્થમાં વાચ્યત્વસ્વભાવ – આમ બંનેનો नियतसंच सिद्ध थाय छे.... अने तेथी तमे पूर्वपक्षमा ४ थुतुं - "श६-मर्थनो (१) તાદાભ્યસંબંધ માનો, તો યુરિકા શબ્દ બોલતાં જ મોટું ફાટવાદિ રૂપ દોષ આવશે, અને (૨) તદુત્પત્તિસંબંધ માનો, તો સંપૂર્ણ વિશ્વ ધનવાન બની જવારિરૂપ દોષ આવશે...” - તે દોષ પણ અમને બાધાકારક નથી, કારણ કે અમે તેવું (શબ્દ-અર્થની તાદાભ્ય તદુત્પત્તિ) માનતાં જ નથી.
સારઃ આમ, બંનેનો વાચ્ય-વાચકસંબંધ હોવાથી, શબ્દથી વસ્તુનું કથન નિબંધ થઈ શકે અને तेथी ते वस्तु अमिताप्य डोवामा ओछविरोध न २३...
* પ્રધાનાદિશબ્દની નિર્નિમિત્તક પ્રવૃત્તિની નિબંધસિદ્ધિ (२६) पूर्वपक्षमा तमे ४ “ठो ६२४ शो ५२भार्थथा वस्तुनि ४ डोय, તો એકે શબ્દોની પ્રવૃત્તિ નિમિત્ત વિના ન થાય, પણ થાય તો છે જ, કારણ કે સાંખ્યાદિના શાસ્ત્રોમાં વર્ણવેલ પ્રધાનાદિ કેટલાક શબ્દો તો વસ્તુ વિના પણ દેખાય છે... પણ શું ખરેખર તેવી કોઈ વસ્તુ છે? ના, કારણ કે પરસ્પર વિરોધી હોવાથી (=જગતનું કારણ જો પ્રધાન હોય તો ઈશ્વર શી રીતે? એમ શબ્દોનો પરસ્પર વિરોધ હોવાથી) શબ્દો વસ્તુરહિત જ જણાય છે...” - તે કથન પણ યુક્ત नथ....
प्रश्न : ५९ ॥२५॥ ? ઉત્તર : કરણ એ જ કે, અમે બધા જ શબ્દોને વસ્તુસંબદ્ધ નથી માનતા... પ્રધાનાદિ કેટલાક
* "ननु यदि पारमार्थिकसम्बन्धनिबद्धस्वरूपत्वादिमे शब्दाः तात्त्विकार्थाभिधानप्रभविष्णवः तर्हि दर्शनान्तरनिवेशिपुरुषपरिकल्पितेषु वाच्येष्वेतेषां प्रवृत्तिर्नोपपद्येत, परस्परविरुद्धत्वेन तेषामर्थानां स्वरूपतोऽभावात्, यदपि च विनष्टमनुत्पन्नं वा तदपि स्वरूपेण न समस्तीति तत्रापि वाचो न प्रवर्तेरन्, अपि च - यदि वाचां सद्भतार्थमन्तरेण न प्रवृत्तिः, तर्हि न कस्याश्चिदपि वाचोऽलीकता भवेत्, न चैतत् दृश्यते, तस्मात् सर्वमपि पूवोक्तं मिथ्या ।" - इति नन्दीमलय० टीकायाम् पृ० ९-१०।
* "तदप्ययुक्तम्, इह द्विधा शब्दा: - मृषाभाषावर्गणोपादाना: सत्यभाषावर्गणोपादानाच, तत्र ये मृषाभाषावर्गणोपादानास्ते १-२. ६५०-६५१तमे पृष्ठे ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005534 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 258 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 6 MB |