Page Text
________________
६७१
( વતુર્થ:
यत्किञ्चिदेतत् ॥
(२३) एवमपि सङ्केततो वाच्यान्तरवाचकत्वं शब्दस्यायुक्तमिति चेत्, न, तर्तश्चित्रशक्तिमत्त्वेन योगात् । तथा च सर्वे शब्दाः प्रायः सर्वार्थवाचकशक्तिमन्तः,
सर्वे
<
अनेकान्तजयपताका
♦વ્યાબા જ
मेनमधिकृत्याह तथा चेत्यादि । तथा च एवं च सति नैरात्म्यादिभावनाया अपि सदा रागादिप्रहाणनिबन्धनत्वे किमित्याह - अनाश्वासः सुमेर्वादिशब्दस्येव सुमेर्वादिनिबन्धनत्वे इतिएवं यत्किञ्चित्-असारमेतत्-विपर्ययेऽपि समानमेतदित्यादि ॥
एवमपीत्यादि । एवमपि सति सङ्केततः सङ्केतेन वाच्यान्तरवाचकत्वं शब्दस्य घटादेः પટાવિાષત્વમિત્યર્થ:, અયુમ્-બન્યાય્યમ્ । તિ શ્વેત, તવાશાહ-નેત્યાવિ । નनैतदेवं ततः-सङ्केतत: चित्रशक्तिमत्त्वेन, शब्दस्येति प्रक्रमः, योगाद् वाच्यन्तरवाचकत्वस्य । * અનેકાંતરશ્મિ ..
܀
(૨) બીજી વાત “નૈરાત્મ્ય (=આત્મા છે જ નહીં એવી) ભાવનાથી રાગાદિની હાનિ થાય’ - એવું પણ તમે શી રીતે કહી શકો ? કારણ કે કાલાંતરમાં અન્યથા (−તેવી ભાવનાથી રાગાદિની વૃદ્ધિનો) પણ બનાવ બન્યો હોય તો શું ખબર ? અને એટલે તો, લોકોત્તર શાસ્ત્રમાં વર્ણવેલ વાત પર પણ વિશ્વાસ નહીં રહે..
܀
જો એવું કહો કે - “વર્તમાનમાં તેવું દેખાવાથી, કાલાંતરમાં પણ માની લઈશું કે (૧) અગ્નિમાં ધૂમજનનસ્વભાવ અને ધૂમમાં અગ્નિજયત્વસ્વભાવ... (૨) ભાવનામાં રાગાદિપ્રહાણજનનસ્વભાવ અને રાગાદિપ્રહાણમાં ભાવનાજન્યત્વસ્વભાવ...’' તો અમારી વાત પણ આવી જ છે કે – “વર્તમાનમાં તેવું દેખાવાથી, કાલાંતરમાં પણ શબ્દ-અર્થમાં સુમેરુ આદિરૂપે જ વાચ્ય-વાચકસ્વભાવ માનવો જોઈએ.”
Jain Education International
* શબ્દ/અર્થમાં વિચિત્રશક્તિવશાત્ વ્યવહારસંગતિ
(૨૩) બૌદ્ધ : જો (૧) ઘટશબ્દમાં ઘટપદાર્થવાચકત્વસ્વભાવ, અને (૨) ઘટમાં ઘટશબ્દવાચ્યત્વસ્વભાવ હોય, તો તે ઘટશબ્દથી, સંકેતવશાત્ પણ પટની પ્રતીતિ તો નહીં જ થાય ને ? આશય એ કે, કોઈ વ્યક્તિને એવો સંકેત કર્યો હોય કે કપડાને “ઘટ” કહેવો, તો તે વ્યક્તિને ઘટશબ્દથી કપડાની પ્રતીતિ થાય છે. પણ પૂર્વોક્ત રીતે જો ઘટશબ્દમાં માત્ર ઘટવાચકત્વ સ્વભાવ જ હોય, તો તે ઘટશબ્દથી ઘટનું જ કથન થયે, પટની પ્રતીતિ શી રીતે સંગત થાય ?
સ્યાદ્વાદી : તમારી આશંકા યુક્ત નથી, કારણ કે શબ્દ તો અનેકસ્વભાવી હોવાથી અલગઅલગ શક્તિવાળો છે અને તેથી તે શબ્દનો, જુદા જુદા સંકેત પ્રમાણે, પટાદિ જુદા જુદા વાચ્યોને
* "इत्थं चैतदङ्गीकर्त्तव्यमन्यथाऽनादित्वात्संसारस्य कदाचिदन्यतोऽपि धूमादेर्भावो भविष्यतीत्येवं व्यभिचारशङ्का धूम-धूमध्वजादिषु प्रसरन्ती दुर्निवारेत्यलं दुर्मतिविस्पन्दितेषु प्रयासेन ।" - इति नन्दीमलय० टीकायाम् पृ. ९ ।
૨. ‘તતસ્તન્વિત્રશÞિo' તિ -પાટ: I
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005534 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 258 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 6 MB |