________________
...................
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
६६० विकल्प्येनैकीकृतत्वाद् विकल्पमात्रतापत्तेः, तदवगमाद् वस्तुन्यप्रवृत्तिरेव । (१३) न
वै स्वविभिन्नदृश्यस्य विकल्प्येनात्मसात्करणमेकीकरणम्, अपि त्वस्यैवाध्यवसिततद्भावता । तथाहि-विकल्प्यमेव दृश्यमित्यध्यवस्य प्रवर्तत इति । एतदप्यनालोचितमनोहरम्, तस्यैवाध्यवसिततद्भावताऽसिद्धेः, अतदाभेन तद्भावाध्यवसायविरोधात्,
..... .व्याख्या ........ स्वलक्षणस्य विकल्प्येन-सामान्यलक्षणेन एकीकृतत्वात् कारणात् विकल्पमात्रतापत्तेः हेतोः तदवगमात्-विकल्प्यावगमात् कारणाद् वस्तुनि-स्वलक्षणे अप्रवृत्तिः एव, तदनवगमादित्यर्थः । पराकूतमाह न वै इत्यादिना । न वै-नैव स्वविभिन्नदृश्यस्य, विकल्प्यापेक्षया विकल्प्यात्मनो विभिन्नदृश्यस्येत्यर्थः । विकल्प्येनात्मसात्करणमेकीकरणमिह गृह्यते, अपि त्वस्यैवविकल्प्यस्य अध्यवसिततद्भावता-विनिश्चितदृश्यभावता । एतद्भावनायैवाह-तथाहीत्यादि । तथाहीति पूर्ववत् । विकल्प्यमेव दृश्यमित्यध्यवस्य-विनिश्चित्य प्रवर्तत इति । एतदाशङ्क्याह-एतदपि-अनन्तरोदितमनालोचितमनोहरम् । कुत इत्याह-तस्यैव-विकल्प्यस्य अध्यवसिततद्भावताऽसिद्धेः । असिद्धिश्च अतदाभेन-अतदाकारेण विकल्प्येन तद्भावाध्यव
... मनेतिरश्मि * દશ્યનું વિકથ્યની સાથે એકીકરણ થવાથી તો – સ્વલક્ષણનો પણ સામાન્યરૂપે જ બોધ થવાથી - માત્ર સામાન્યાકારરૂપ વિકષ્ણ જ શેષ રહેશે. અને તેથી તો માત્ર વિકધ્યનો (=સામાન્યાકારનો) જ બોધ થવાથી, સ્વલક્ષણ વસ્તુ વિશે પ્રવૃત્તિ થશે નહીં.
વસ્તુ વિશે પ્રવર્તક તદધ્યવસાયનો નિરાસ - (१३) बौद्ध : तमे अभा२। 'मेडी४२९।' ४डेवाना माशयने सम४या नही... "सामान्या२ વિકધ્યથી અત્યંતભિન્ન સ્વલક્ષણદેશ્યનું, સામાન્યાકારની સાથે આત્મસા=અભિન્ન=એકમેક થવું” - तेने समे सही४२९॥ नथी डेतi.
પણ, “વિકધ્યનો જ દશ્યરૂપે નિશ્ચય થવો, અર્થાત્, સામાન્યાકારનો જ સ્વલક્ષણરૂપે અધ્યવસાય થવો” - તેને જ અમે એકીકરણ કહીએ છીએ... આવા એકીકરણથી તો વસ્તુ વિશે પ્રવૃત્તિ પણ સંગત થશે, કારણકે શબ્દથી પ્રતિપાદ્ય સામાન્યાકાર હોવા છતાં, તેમાં સ્વલક્ષણનો અધ્યવસાય (=निश्चय) २ (ते ४ स्वस छ तेj मानी) प्रमातानी स्वतः। विशे निधि प्रवृत्ति थशे...
સ્યાદ્વાદી : આ કથન પણ ન વિચારીએ ત્યાં સુધી જ મનોહર લાગે એવું છે, કારણ કે પહેલી વાત તો એ જ કે, વિકધ્યનો દશ્યરૂપે અધ્યવસાય થવો જ સિદ્ધ નથી... કારણ કે, વિકધ્યમાં દશ્યનો આકાર નથી તેથી વિકધ્યથી દશ્યનો અધ્યવસાય થઈ ન શકે.
प्रश्न : (अन्यथा=) 40.1२ न होवा छतi ५९l, सामान्या२मा स्वलक्षानो अध्यवसाय
.............
१. 'विकल्पो नैकी०' इति ग-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org