________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
७९४ (१३८) अथ तदतिरिक्तशब्दात्मकः, कथं तेन तदनुवेधः, अर्थेनास्य तादात्म्याभ्युपगमात्, तत्सूक्ष्मभावे तत्सूक्ष्मभावोपपत्तेः । अलौकिकं चैतद् यदुत सूक्ष्माचलाद्यनुविद्धमालोचनाज्ञानमिति । (१३९) एवं च 'न चैवमालोकाद्यनुविद्धोऽवबोध
........... व्याख्या ..................... द्वितीयं विकल्पमधिकृत्याह-अथ तदतिरिक्तशब्दात्मक आलोचनाज्ञानगतः सूक्ष्मशब्दः। किमित्याह-कथं तेन-शब्देन तदनुवेधः-आलोचनाज्ञानानुवेधः ? कथं च न स्यादित्याहअर्थेन सह अस्य-शब्दस्य तादात्म्याभ्युपगमात् कारणात् तत्सूक्ष्मभावे-शब्दसूक्ष्मभावे सति । किमित्याह-तत्सूक्ष्मभावोपपत्तेः-अर्थसूक्ष्मभावोपपत्तेः । एवमपि को दोष इत्याह-अलौकिकं चैतद् यदुत सूक्ष्माचलाद्यनुविद्धमालोचनाज्ञानमिति । एवं चेत्यादि । एवं च सति न चैव
..... मनेतिरश्मि डोवाथी '२०४' मेवो श०६ ४६0 ४ न शाय...
જો કદાગ્રહગૃહીત વ્યક્તિ કહેવા જ માગતી હોય તો પણ એમ જ કહી શકાય કે – જ્ઞાન બોધાનુવિદ્ધ નથી એવું નથી... પણ આવું કહેવાથી કોઈ ફળ પ્રાપ્ત થતું નથી, કારણ કે જ્ઞાનને બોધરૂપ तो सड माने ४ छ... તેથી શબ્દને બોધાત્મક માનવારૂપ પ્રથમ વિકલ્પ તો યુક્ત નથી...
- દ્વિતીયવિકલ્પ પ્રમાણે પણ શબ્દાનુવેધની અઘટિતતા (૧૩૮) આલોચનાજ્ઞાનગત સૂક્ષ્મશબ્દને જો બોધથી અલગ કોઈ શબ્દરૂપ માનશો, તો તે શબ્દનો આલોચનજ્ઞાન સાથે શી રીતે અનુવેધ થાય ?
अद्वैतवाही : ५९॥ वांधो शुं ?
स्यावाही : हुमओ, तमे २०नुं अर्थ साथे ताहात्म्य भानो छो... भेटले ही श०६ सूक्ष्म होय, તો શબ્દથી અભિન્ન અર્થને પણ સૂક્ષ્મ માનવો પડે...
अद्वैतवाही : तो तेवू भानी शु... સ્યાદ્વાદી : અરે ! આ તો તમે અલૌકિક વાત કહી ! કારણ કે આલોચનાજ્ઞાનમાં સૂક્ષ્મ
....... विवरणम् .. तदा न युक्तमेवैतदभिधातुं यदुत न चालोचनाज्ञानमपि न शब्दानुविद्धमिति, बोधव्यतिरिक्तशब्दरूपस्य कस्यचिदप्यभावेन शब्द इत्यभिधानप्रवृत्तेरभावात् । अथ कदाचिदसदभिनिवेशग्रहगृहीतैः सद्भिरित्थमप्यभिधीयते, तझैवं युक्तं यदुत न चालोचनाज्ञानमपि न बोधानुविद्धमिति । न चैवं भणने किञ्चित् फलमुपलभामहे, ज्ञानस्य बोधरूपतया अभ्युपगमादिति ।।
......................................
१. 'सूक्ष्मशब्दसूक्ष्मभावेऽर्थसूक्ष्मभावा०' इति क-पाठोऽनादरणीयः । २. पूर्वमुद्रिते तु 'सूक्ष्मावला०' इत्यशुद्धपाठः, D-प्रतानुसारेणात्र शुद्धिः। ३. दृश्यतां ७६९तमं पृष्ठम् । ४. 'सूक्ष्मः शब्दः' इति ङ-पाठः । ५. 'तदा न' इति पाठो नास्ति च-प्रतौ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org