________________
अधिकार: )
व्याख्या - विवरण - विवेचनसमन्विता
स्यात्, तथा च न निरंशैकस्वभावमेवैतत् । ( ४१ ) न चान्यथा अपटीयस्त्वादि, अनुभवस्य तन्मात्रग्रहणत्वात्, तदतिरिक्तरूपान्तराभावात्, अन्येनोपकाराद्ययोगादिति । (४२ ) एवमभ्यासवासनोपगमान्नात्यन्तासत एवोत्पादः, सत्यस्मिंस्तयोर्वाङ्मात्रत्वात्,
* व्याख्या
चैतदङ्गीकर्तव्यमित्याह-अन्यथा - एवमनभ्युपगमे असम्पूर्णवस्तुग्रहणमपि स्यात् अनुभवापटीयस्त्वादिभावेन । यदि नामैवं ततः किमित्याह तथा च न निरंशैकस्वभावमेवैतत्-वस्तु, किन्तु सांशानेकस्वभावमिति । न चान्यथा - उक्तं प्रकारं विहाय अपटीयस्त्वादि, 'आदि'शब्दात् पटीयस्त्वग्रहः, अनुभवस्य अधिकृतस्य । कुत इत्याह- तन्मात्रग्रहणत्वात्-वस्तुमात्रग्रहणस्वरूपत्वात्, अनुभवस्य तदतिरिक्तरूपान्तराभावात् तन्मात्रग्रहणतत्त्वातिरिक्तरूपान्तराभावात् । अभावश्च अन्येन वस्तुव्यतिरिक्तेन उपकाराद्ययोगात् । ततश्च वस्तुग्रहणभेदकृतमेवापटीयस्त्वादिं अस्येति सांशानेकस्वभावमेतदिति स्थितम् । एवमभ्यासवासनोपगमात् कारणात् किमित्याह - नात्यन्तासत एव उत्पादः । कुत इत्याह- सत्यस्मिन् - अत्यन्तासत ... अनेडांतरश्मि
३१२ -O✡
टूङमां, वस्तुने भे निरंश मानशो, तो अनुभवनी (१) पटु-अपटुता, अने (२) अभ्यासવાસના ઘટી શકે નહીં.... માટે વસ્તુને સાંશ અને અનેકસ્વભાવી માનવી જ જોઈએ. * सांश न मानवामां के घोष अनिवार्य *
*
(१) पटु-अपटुतानी असंगति
(૪૧) વસ્તુને જો નિરંશ-એકસ્વભાવી માનશો, તો અનુભવની પટુ-અપટુરૂપતા જ નહીં રહે, કારણ કે અનુભવનું સ્વરૂપ તો વસ્તુને ગ્રહણ કરવામાં જ પર્યવસિત છે, તે સિવાય બીજું તો કોઈ છે नहीं.
Jain Education International
प्रश्न : प्रेम नथी ?
ઉત્તર : કારણ કે અનુભવ ૫૨, વસ્તુ સિવાય, બીજા તો કોઈના દ્વારા ઉપકારાદિ કશું થતું જ નથી, તો પછી તેના જુદા જુદા સ્વરૂપ શી રીતે થઈ શકે ?
પ્રશ્ન ઃ તે વસ્તુના કારણે તો થઈ શકે ને ?
ઉત્તર : હા, વસ્તુના કારણે થઈ શકે, પણ તે માટે વસ્તુને સાંશ-અનેકસ્વભાવી માનવી પડે, तो ४ ते अनुभव, वस्तुना ते ते धर्मोने वर्धने (= विषय अरीने) पटु-अपटु ३५ अर्ध शडे... (२) अभ्यास - वासनानी असंगति
(૪૨) તમે અભ્યાસ-વાસના તો માનો છો, તેથી અત્યંત અસત્ની ઉત્પત્તિ માની શકાય નહીં, નહીંતર અભ્યાસ-વાસના તો માત્ર બોલવા પૂરતું જ રહેશે, કારણ કે ઉત્પન્ન થતો અસત્ પદાર્થ, જે કાળે ઉત્પન્ન થાય છે, તે સિવાયના સર્વકાળે તો તેનું અસ્તિત્વ જ નથી, તો પછી તેના દ્વારા એક જ १. पूर्वमुद्रिते त्वत्र 'त्वाद् यस्येति' इत्यशुद्धपाठः, अत्र तु D- प्रतानुसारेण शुद्धिः कृता ।
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org