Page Text
________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
२९६ तत्सारूप्याभावात् तेषामसङ्कीर्णत्वात्, एवमप्यवगमेऽतिप्रसङ्गात् । तत एव सर्वार्थावगमापत्तेः, तथाऽनुभवाभावाच्चेत्यनवगताभिधानमेतद् यदुत 'युगपत् सर्वानुभवः' इति । ............................................. व्याख्या .............. त्वायोगात्-षड्ज्ञानाकारत्वायोगात् । उपचयमाह-योगेऽपि कथञ्चित् तदाकारत्वस्य मेचकरूपतापत्तेः अधिकृतग्राहकज्ञानस्य । यदि नामैवं ततः किमित्याह-तत्सारूप्याभावात् । तै:ज्ञेयज्ञानैः षड्भिः सारूप्याभावात् मेचकरूपस्य ग्राहकज्ञानस्य । अभावश्च तेषामसङ्कीर्णत्वात्, ज्ञेयज्ञानानाम् । न च सारूप्याभावे तदवगमो न्याय्य इत्येतदाह-एवमपीत्यादि । एवमपिसारूप्याभावेऽपि ज्ञान-ज्ञेययोः अवगमेऽभ्युपगम्यमानेऽतिप्रसङ्गात् । अतिप्रसङ्गश्च तत एवसारूप्यरहिताज्ज्ञानात् सर्वार्थावगमापत्तेः, सारूप्याभावाविशेषादित्यर्थः । न चैयमित्याहतथाऽनुभवाभावाच्च-तत एव सर्वार्थावगमानुभवाभावाच्च । इति-एवमनवगताभिधानमेतत् पूर्वपक्षवचनं यदुत युगपत् सर्वानुभव उक्तवत् तद्योगपद्याज्ञानादिति । चित्रज्ञानवदित्यादि ।
..... मनेतिरश्मि ..... વિજ્ઞાનનો બોધ અશક્ય છે, કારણ કે વિજ્ઞાનની આકારતા આવવાથી તો તે જ્ઞાન મેચકરૂપ (=અલગ અલગ આકારોના મિશ્રણરૂપ) બનશે.
प्रश्न : तो iधो शुं ?
ઉત્તર : વાંધો એ જ કે, ષવિજ્ઞાન સાથે તેની સારૂપ્યતા=સમાનતા જ નહીં રહે, કારણ કે પવિજ્ઞાન તો અસંકીર્ણરૂપ છે, અર્થાત્ રૂપ-રસાદિના નિયત આકારરૂપ છે, જયારે અન્ય જ્ઞાન તો સંકીર્ણરૂપ (અનેક આકારના મિશ્રણરૂપ) છે.
પ્રશ્નઃ સમાનતા ન હોય તો અન્યજ્ઞાન, શું ષવિજ્ઞાનનો ગ્રાહક ન બને?
ઉત્તર : ના, બિલકુલ નહીં, નહીંતર અતિપ્રસંગ એ આવશે કે, સમાનતા ન હોવાથી, અન્યજ્ઞાન, જેમ પજ્ઞાનનો બોધક બને છે, તેમ ઘટ-પટ-મઠાદિનો પણ બોધક બનશે, પછી ભલે ને તેઓની સાથે પણ સમાનતા ન હોય અને તેથી તો અન્ય વિજ્ઞાનથી દુનિયાના તમામ પદાર્થોનો બોધ થવા લાગશે ! પણ એવો અનુભવ તો કોઈને કદી થતો નથી.
નિષ્કર્ષ : એ રીતે, સમાનતા હોય તો જ પદાર્થનો બોધ થઈ શકવાથી, અન્ય વિજ્ઞાન દ્વારા પડ્ડવિજ્ઞાનનો બોધ અસંભવિત છે... ફલતઃ યુગપદ્ સર્વાનુભવનો બોધ અન્યજ્ઞાનથી પણ ન થઈ
3. तथा पूर्वपक्षमा तमे ऽयुं तुं - "पविज्ञानको अनुभव युगपत् थाय छे" - ते या વિનાનો જ ટૅલાપ છે.
છે કારણ કે પૂર્વોક્ત બંને પક્ષ પ્રમાણે તેવું જ્ઞાન થતું જ નથી, આવો અજ્ઞાતપ્રલાપ તમે શી રીતે કરી શકો?
१ 'भावात्, इत्यनव०' इति घ-पाठः। २. प्रेक्ष्यतां २९२तमं पृष्ठम् । ३. षड्ज्ञानकारत्वायोगात्' इति पूर्वमुद्रिते पाठः। ४. 'तत एव सर्वार्थावगमानुभवाच्च, इत्येवं' इति घ-पाठः । अतस्तत्र पाठलुप्ततेति भाति। ५. 'चेयमित्थमित्याह' इति ङ-पाठः।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005533 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 438 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |