Page Text
________________
अनेकान्तजयपताका
२९१
( તૃતીયઃ
–
प्रतीत्यभावात्, युक्त्यनुपपत्तेः । (२७) उपादानायोगात्, एकोपादानतोऽनेकासिद्धेः, भिन्नोपादानत्वे तदत्यन्तभेदेनानुसन्धानायोगात्, अस्य चानुभवसिद्धत्वात् । एवं च
*
આવ્યાબા ફૂ
भावेनाननुभूतेः । अननुभूतिश्च प्रतीत्यभावात् । प्रतीत्यभावश्च युक्त्यनुपपत्तेः । युक्त्यनुपपत्तिश्च उपादानायोगात् । उपादानायोगश्च एकोपादानतोऽनेकासिद्धेः स्वतः परतश्च । भिन्नोपादानत्वे तेषां षण्णामपि अत्यन्तभेदेन सन्तानान्तरवत् अनुसन्धानायोगात् मया रूपं दृष्टं शब्दः श्रुत इत्यनुसन्धानायोगात् । अस्य च - अनुसन्धानस्य अनुभवसिद्धत्वात् । यदि नामैवं ततः किमि* અનેકાંતરશ્મિ ..
ઉત્તર : ના, બિલકુલ નહીં, કારણ કે ‘છએ વિજ્ઞાન સાથે થતાં હોય’ - તે અંગે યુક્તિ પણ ઘટતી નથી તે આ પ્રમાણે –
* ષવિજ્ઞાનની સહવૃત્તિતામાં યુક્તિવિરોધ
(૨૭) શબ્દાદિ છએ વિજ્ઞાનનું ઉપાદાનકારણ, (૧) એક છે, કે (૨) ભિન્ન-ભિન્ન ? (૧)
=
એક છે – એવું તો ન માની શકાય, કારણ કે એક જ ઉપાદાનથી, શબ્દજ્ઞાન-રૂપજ્ઞાન-રસજ્ઞાન વગેરે જુદા-જુદા અનેક કાર્યો ન થઈ શકે.
:
પૂર્વપક્ષ ઃ ઉપાદાન એક હોવા છતાં સહકારી જુદા જુદા હોવાથી જુદા જુદા શાન ન થાય ? ઉત્તરપક્ષ : ના. સહકારીના સામર્થ્યથી પણ તેવું શક્ય નથી...
=
(૨) બધાનું ઉપાદાન જુદું-જુદું છે – એવું પણ ન માની શકાય, કારણ કે એ રીતે તો છએ જ્ઞાનનો અત્યંત ભેદ સિદ્ધ થશે અને તેથી તો તે છએ જ્ઞાનનું અનુસંધાન જ નહીં થાય.
આશય એ છે કે, જેમ ચૈત્રએ રૂપ જોયું અને મૈત્રએ રસ ચાખ્યો, તો ‘જેણે રૂપ જોયું તેણે જ રસ ચાખ્યો’ - તેવું અનુસંધાન થતું નથી, તેમ એક વ્યક્તિને પણ શબ્દાદિવિજ્ઞાનનું અનુસંધાન થશે નહીં... (કારણ કે ઉપાદાન ભિન્ન-ભિન્ન છે) પણ એક વ્યક્તિને જ અનુસંધાન થતું હોય તેવું તો અનુભવસિદ્ધ છે.
આ રીતે, ઉપાદાન જ ન ઘટવાથી છએ વિજ્ઞાનની યુગપત્ ઉત્પત્તિ માની શકાય નહીં. તેથી પૂર્વપક્ષમાં તમે જે કહ્યું હતું કે – “ક્રમિક પક્ષમાં પણ, દર્શન તો અક્રમ-સહવૃત્તિતાનું જ થાય છે' - તે અયુક્ત સાબિત થાય છે, કારણ કે એકકાળે તો માત્ર એક જ જ્ઞાનનું સંવેદન થતું હોવાથી, એક કાળે છએ જ્ઞાનનો તો કદી અનુભવ જ થઈ ન શકે...
પ્રશ્ન : પણ લાગે તો એવું જ છે કે, બધા જ્ઞાન એકી સાથે થાય છે.
ઉત્તર ઃ અરે ભાઈ ! એ તો ભ્રમ છે, વાસ્તવિક રીતે તો એકકાળે માત્ર એક જ જ્ઞાનનું સંવેદન થાય છે, પણ કાળ એટલો બધો સૂક્ષ્મ છે, કે જેથી તેની પ્રતીતિ ન થતાં - ભ્રમનાં કારણે – બધા જ્ઞાન
* વિવરામ્ .
22. સ્વત: વરતશ્રૃતિ । સ્વસામર્થાત્ સહરિસામથ્થ— I
૧. ‘વળામત્યન્ત॰' કૃતિ દ્દ-પાઇ: ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005533 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 438 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |