________________
२८५
तजयपताका
(तृतीयः तदनुपपत्तेः । न क्षणिकज्ञानग्राह्याः, तस्य परमाणुव्यतिक्रान्तिमात्रत्वेनात्यन्तसूक्ष्मत्वात्, तदनुभवस्य तत्त्वेनैवाग्दिर्शिनाऽनुपलक्षणात् तथाऽप्रतीतेः । (२४) इति पूर्ववर्ण
.. व्याख्या ... हि वर्णाः सावयवत्वेन जातिभेदतः अनेकक्षणलब्धवृत्तयो वर्तन्ते । कुत इत्याह-तथोपलब्धितः-अनेकक्षणवृत्तित्त्वेनोपलब्धः । उपलब्धिश्च तत्तत्स्वभावत्वात् तयोः-उपलब्धवर्णयोः तत्स्वभावत्वात्-अनेकक्षणवृत्तित्त्वेनोपलब्धिस्वभावत्वात् । इत्थं चैतदङ्गीकर्तव्यमित्याहअन्यथा तदनुपपत्तेः । एवमनभ्युपगमे वर्णोपलब्ध्ययोगादित्यर्थः । यत एवम्, अतो न क्षणिकज्ञानग्राह्याः । कुत इत्याह-तस्य-क्षणस्य परमाणुमात्रव्यतिक्रान्तिमात्रत्वेन-परमाणुव्यतिक्रान्तिकाल एकः क्षणो मत इति न्यायेन अत्यन्तसूक्ष्मत्वात् । तदनुभवस्य-क्षणांनुभवस्य
. मनेतिरश्मि *... (१) वानी मनेऽक्षावृत्तिता : (२) वानी होपयोगग्राहता प्रश्न : शुंपवय्ये आणनी सूक्ष्मता नथी ?
उत्तर : ना, ॥२९॥ ४ 'स२' वगैरे ? (जातिभेदतः) सापय डोवाथी भने क्षमा २3ना छ. (ARI नथी) ॥२५॥ ४ सनेक्षावृत्तित्वेन ४ तेमन शान थाय छ, क्षत्वेिन नही...
તેનું પણ કારણ એ છે કે, તેમનો સ્વભાવ જ એવો છે કે અનેકક્ષણવૃત્તિત્વેન જ તેમનું જ્ઞાન થાય - જો તેવો સ્વભાવ ન માનો, તો તેમની ઉપલબ્ધિ જ નહીં થાય... આમ વર્ષો ક્ષણિક ન હોવાથી क्ष शानथी या ४ नथी (झोपयोगथी. ४ मा छे...)
ક્ષણ તો પરમાણુવ્યતિક્રાન્તિકાળરૂપ (એક પરમણ - બીજા પરમાણુને ઓળંગે તેટલા કાળરૂપ) હોવાથી અત્યંત સૂક્ષ્મ છે. એટલે છદ્મસ્થને ક્ષણનો અનુભવ થાય ખરો, પણ ‘ક્ષણનો અનુભવ મને થયો’ એ રૂપે તેની પ્રતીતિ થતી ન હોવાથી તેને ક્ષણ જણાતી નથી...
......* विवरणम् .... ___ 19. परमाणुव्यतिक्रान्तिकाल इति । यावता कालेन परमाणुना परमाणुरतिक्रम्यते स परमाणुव्यतिक्रान्तिकाल: ॥
જે વર્ણમાં કંઠ્ય/ઓક્ય વગેરે રૂપ જાતિઓ છે. તે અપેક્ષાએ તેમનો જાતિભેદ છે. પણ આ જાતિભેદને લઈને તે વર્ગોનું સાવયવત્વ શી રીતે સિદ્ધ થાય ? તે માટે આ વિચારી શકાય કે કંઠ્ય-ઔદ્મ વિગેરે વર્ણોના જુદા જુદા ઉત્પત્તિસ્થાન છે, તેમનાથી તેઓ ઉત્પન્ન થાય છે અને જે ઉત્પન્ન થાય તે સાવયવ જ હોય એવા નિયમથી તેમના सावयवत्वना सिद्धि थ६ य... ___ * 8 अनुमानप्रयोग आपो थाय : "वर्णाः अनेकक्षणलब्धवृत्तयः, सावयवत्वात्, घटवत्"
१. 'वृत्तिनोपलब्धि०' इति पूर्वमुद्रिते पाठः, अत्र तु क-पाठः। २. 'व्यतिको(?)भ्रान्तिकालः' इति क-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org