________________
अनेकान्तजयपताका
(तृतीयः कार्यकारित्वं चात्रानर्थकमेव, सिद्धसाधनत्वात् । को हि नाम तथा असमानेभ्योऽपि तथैकं कार्यं नेच्छति ? तथाविधसमानपरिणामविकलास्तु समानबुद्धिशब्दद्वयप्रवृत्तिहेतवो न भवन्ति, न तथाविधैककार्या इत्यभिदधति विद्वांसः । ततश्चानेन न किञ्चिदुपद्रूयते, असमानेभ्यः समानबुद्ध्याद्यसिद्धेः ॥
(२२६) नासिद्धिः, प्रधानेश्वरादिकार्यत्वसमानपरिणामविकलेभ्योऽपि भावेभ्यः *....
... व्याख्या ...... रूपज्ञानाद्येककार्यकारित्वं चात्र-व्यतिकरे अनर्थकमेव । कुत इत्याह-सिद्धसाधनत्वात् । एतदेवाह-को हि नाम-वादी तथा असमानेभ्योऽपि विशिष्टसमानपरिणामापेक्षया तथैकं कार्य-सामग्रीजनकत्वेनैकं कार्यं नेच्छति ? तथाविधसमानपरिणामविकलाः पुनश्चक्षुरादयः समानबुद्धि-शब्दद्वयप्रवृत्तिहेतवो न भवन्ति, न तथाविधैककार्याः, तथाविधैककार्या भवन्त्येवेत्यर्थः, इत्यभिदधति विद्वांसः-जैनाः । ततश्चानेन-अनन्तरोदितेन न किञ्चिदुपद्रूयते । कुत इत्याह-असमानेभ्यश्चक्षुरादिभ्यः समानबुद्ध्याद्यसिद्धेः, तत्सिद्धौ च नो बाधेति भावना ।। ___आह-नासिद्धिः, असमानेभ्यः समानबुद्ध्यादेरिति प्रक्रमः । कुत इत्याह-प्रधाने
....... मनेतिरश्मि (२२५) प्रश्न : परंतु असमान ५५ न्द्रिया४ि, ३५शान 12 तो ४२ ४ छ ने ?
ઉત્તર : અરે ભાઈ ! એ વાત તો પ્રસ્તુતમાં વ્યર્થ છે. કારણ કે એ તો સિદ્ધસાધન છે. (આશય मे, ते पात तो ५ °४ भाने छ, तमे 5 नवी नथी 380...)
प्रश्न : शुंते वात आधा माने छ?
ઉત્તર : હા, કારણ કે વિશિષ્ટ સમાનપરિણામ ન હોવામાં પણ, તે અસમાન પદાર્થોની સામગ્રીથી, એક કાર્ય કોણ નથી ઇચ્છતું? અસમાન પદાર્થોથી એક કાર્ય તો બધા જ માને છે..
પણ પ્રસ્તુતમાં તો એ વાત આવે છે કે, અસમાન પદાર્થોથી કદી પણ સમાનબુદ્ધિ આદિ ન જ થાય... અને એટલે જ જૈન વિદ્વાનો કહે છે કે તે ઇન્દ્રિય, મનસ્કાર, આલોક આદિમાં વિશિષ્ટ સમાનપરિણામ ન હોવાથી જ, તેઓ સમાન શબ્દ-બુદ્ધિનાં પ્રવર્તક નથી... હા ! રૂપવિજ્ઞાનાદિ એક आर्यने ४२ना तो तेसो ५९॥ छ...
એટલે જો ચક્ષુ આદિ અસમાનથી સમાન શબ્દ બુદ્ધિ થાય, તો અમને ચોક્કસ ઉપદ્રવ આવે, પણ તેવું તો સિદ્ધ નથી. તેથી સમાન શબ્દ-બુદ્ધિ પ્રવર્તક ઘટાદિગત સમાનપરિણામ અવશ્ય માનવો २.यो...
- અસમાનથી સામાનબુદ્ધિસાધક પૂર્વપક્ષ ને (२२६) पूर्वपक्ष : तd sesi छो3 - "असमानथा समानभुद्धि माह सिद्ध नथी" - ते * मासा पूर्वपक्षो जौद्धना सम४वा... १. 'द्यसिद्धिरिति' इति ग-पाठः । २. 'तथाविधैककार्या भवन्त्ये०' इति घ-पाठः ।
.......
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org