________________
अधिकार: )
व्याख्या - विवरण - विवेचनसमन्विता स्वलक्षणदर्शनसहकारिभावतो विशेषकरणम् । तथाहि सा तदनुभवं प्राप्याक्षेपेण तथा विधविकल्पजननस्वभावोपजायते इति स्वलक्षणदर्शनाहितेत्युच्यते, अत एव न भिन्न
व्याख्या
५१२
तस्याः, स्वलक्षणदर्शनसहकारिभावतः, प्रवृत्तिविज्ञानसहकारिभावत इत्यर्थः, विशेषकरणम् - अतिशयकरणं सा । एतदेव भावयति तथाहीत्यादिना । तथाहि-सा-अनादिमदालयगतशक्तिः तदनुभवं प्राप्य - स्वलक्षणदर्शनमासाद्य अक्षेपेण-अव्यवधानेन तथाविधविकल्पजननस्वभावा-अनित्यादिविकल्पजननस्वभावा उपजायत इति कृत्वा स्वलक्षण
Bo
અનેકાંતરશ્મિ .
આધાર છે. આ લયવિજ્ઞાનની શક્તિ અનાદિકાલીન છે. (અર્થાત્ તે આલયવિજ્ઞાનમાં રહેલી, અસ્તિ-નાસ્તિતાદિ વિકલ્પને ઉત્પન્ન કરનાર શક્તિ અનાદિકાળથી છે...) આ શક્તિ દ્વારા, સ્વલક્ષણદર્શન (=પ્રવૃત્તિવિજ્ઞાન=પ્રવર્તક - પ્રવૃત્તિ કરાવનાર અનુભવ) રૂપ સહકારીની સહાયથી भिन्न-भिन्न विऽस्यो उत्पन्न थौंय छे...
આ જ વાતને સ્પષ્ટતાપૂર્વક સમજીએ :
પહેલા તમે અમને પૂછ્યું હતું કે - “તદાહિત વાસના એટલે શું ? કે બધા જ વિકલ્પો જેનાથી કરાયેલા વિપ્લવરૂપ છે” – તેનો જવાબ એ કે, અનાદિકાલીન તે આલયગત શક્તિ, જ્યારે આપણને પ્રવૃત્તિવિજ્ઞાનરૂપ સ્વલક્ષણદર્શન (નિરંશ અનુભવ) થાય, ત્યારે તે નિરંશ અનુભવરૂપ સહકારીને પામીને, તરત જ તેમાં એવો એક અચિંત્ય સ્વભાવ ઉત્પન્ન થાય છે કે, જે સ્વભાવને આધારે તે અનિત્યાદિ ભિન્ન-ભિન્ન વિકલ્પોને પેદા કરી શકે છે... અહીં નિરંશ અનુભવરૂપ સહકારીને પામીને
विवरणम्
101. प्रवृत्तिविज्ञानसहकारिभावत इति । प्रवृत्तिविज्ञानस्य घटादिपदार्थगोचरप्रवृत्तिकारकनिर्विकल्पज्ञानलक्षणस्य यः सहकारिभावोऽनादिमदालयगतशक्तिं प्रतीत्य तस्मात् ।।
Jain Education International
*** “आलयंविज्ञानं हि सर्ववासनाधारभूतम् । आलयविज्ञानविशुद्धिरेवापवर्ग इति । " - ( षड्दर्शनसमु. टीका. ११ ।) "तरङ्गा ह्युदधेर्यद्वत् पवनप्रत्ययोदिताः । नृत्यमानाः प्रवर्तन्ते व्युच्छेदश्च न विद्यते ॥५६॥
आलयौघस्तथा नित्यं विषयपवनेरितः । चित्रैस्तरङ्गविज्ञानैः नृत्यमानः प्रवर्तते ॥ ५७ ॥" - ( लंकावतार पृ. २७१ । ) " तत्रालयविज्ञानं नामाहमास्पदं विज्ञानम् । नीलाद्युल्लेखि च विज्ञानं प्रवृत्तिविज्ञानम् । यथोक्तम् - तत्स्यादालयविज्ञानं यद्भवेदहमास्पदम् । तत्स्यात् प्रवृत्तिविज्ञानं यन्नीलादिकमुल्लिखेत् । " - ( सर्वद. सं. पृ. ३७ ।)
* નિર્વિકલ્પજ્ઞાન તે ઘટાદિ પદાર્થ વિશે પ્રવૃત્તિ કરાવનાર હોઈ ‘પ્રવૃત્તિવિજ્ઞાન' કહેવાય છે... આ વિજ્ઞાન તથાવિધ વિકલ્પોની ઉત્પત્તિ માટે, શક્તિને સહાય કરે છે અને તેની સહાયથી શક્તિ પણ તરત જ તથાવિધ વિકલ્પને उत्पन्न डरे छे...
१. 'प्राप्योत्क्षेपेण' इति ग-पाठ: ।
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org