________________
४८७ अनेकान्तजयपताका
(તૃતીય (१६१) न सा तदनाश्रितेति चेत्, एवमपि तत्त्वतोऽन्यैव । यदि नामैवं ततः किमिति चेत्, तन्निमित्तैकबुद्धिः । सा तद्विशेषणभूतेति चेत्, कथमेतद् विनिश्चीयत इति ? (१६२) एकोऽयमिति व्यवसायादिति चेत्, नासौ सदादिभिन्नप्रतिभासीति, तथाऽननुभवात् एवमपि तत्कल्पनेऽतिप्रसङ्गात् तदन्तरापत्तेनिराकरणायोगात् अननुभवा... ...... .... વ્યરહ્યા છે ... ...
... . तद्भावप्रसङ्गः-घटभावप्रसङ्गः । न सा-सङ्ख्या तदनाश्रिता-घटानाश्रिता । इति चेत्, एतदाशङ्क्याह-एवमपि-तदाश्रितत्वेऽपि तत्त्वतः-परमार्थेन अन्यैव सन्मृद्रूपाकारेभ्य इति । यदि नामैवं ततः किम् ? इति चेत्, एतदाशङ्क्याह-तनिमित्ता-सदादिभिन्नसङ्ख्यानिमित्ता एकत्वबुद्धिः । सा-सङ्ख्या तद्विशेषणभूता-प्रस्तुतैकावयविविशेषणभूता । इति चेत्, एतदाशङ्क्याह-कथमेतद् विनिश्चीयते यदुत सा तद्विशेषणभूतेति ? एकोऽयमिति व्यवसायादिति चेद् विनिश्चीयत इति । एतदाशङ्क्याह-नासौ-व्यवसायः सदादिभिन्नप्रतिभासीति । कुत इत्याह-तथा-सदादिभिन्नप्रतिभासित्वेन अननुभवात् । एवमपि
અનેકાંતરશ્મિ આ રીતે, એકત્વબુદ્ધિનાં નિમિત્ત તરીકે અને રૂપાદિથી ભિન્ન તરીકે તો એકસંખ્યાની જ સિદ્ધિ થંશે ને? ઘટની સિદ્ધિ શી રીતે?
(૧૬૧) વૈશેષિક : પણ એકસંખ્યા ઘટરૂપ આશ્રય વિના તો નથી જ રહેવાની... (ફલતઃ આશ્રય તરીકે ઘટની સિદ્ધિ થશે જ ને?...)
સ્યાદ્વાદીઃ એકસંખ્યા ભલે ઘટને આશ્રિત હોય, પણ પરમાર્થથી તો તે સમૃદરૂપ આકારોથી જુદી જ છે ને?
વૈશેષિક: હા, પણ એમાં શું થયું?
સ્યાદ્વાદી: થયું એ જ કે, એકત્વબુદ્ધિ તે સદાદિથી ભિન્ન એવી એકસંખ્યાના નિમિત્તે માનવી પડશે.
વૈશેષિકઃ હા, પણ તે એકસંખ્યાને ઘટરૂપ અવયવીનાં વિશેષણ તરીકે માનીશું કે જેથી વિશેષ્ય તરીકે ઘટની પણ સિદ્ધિ થાય..)
સ્યાદાદી: પણ, એકસંખ્યા તે ઘટનું વિશેષણ છે – એવો નિશ્ચય શી રીતે?
(૧૬૨) વૈશેષિક કારણ કે “ોડવું એ નિશ્ચયમાં ‘’ અંશથી ઘટરૂપ વિશેષ્યનો અને તેના વિશેષણ તરીકે !' રૂપ સંખ્યાનો બોધ થાય છે - આવા વ્યવસાયથી (નિશ્ચયથી) એકસંખ્યાને વિશેષણ તરીકે માનવામાં કોઈ અસમંજસતા નથી...
જ એકસંખ્યાને વચ્ચે લાવવાથી શું ફાયદો થાય ? એ હમણાં જ આગળ સ્પષ્ટ થશે...
ત્ર આ નિશ્ચયથી, જેમ તમે એકસંખ્યાને વિશેષણ તરીકે વ્યવસ્થિત કરી, તેમ આ નિશ્ચયમાં જે રૂપે વસ્તુનો પ્રતિભાસ થાય, તે રૂપે જ તે વસ્તુની વ્યવસ્થા માનવી જોઈએ અને તેમ કરવામાં શું થાય? તે ગ્રંથકારશ્રી જણાવે છે.
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org