________________
४५५
अनेकान्तजयपताका
(तृतीयः
अतिप्रसङ्गादिति । (१४१) एतेन यदाह न्यायवादी
"प्रत्यक्ष कल्पनाऽपोढं प्रत्यक्षेणैव सिध्यति । प्रत्यात्मवेद्यः सर्वेषां विकल्पो नाम संश्रयः । संहृत्य सर्वतश्चिन्तां स्तिमितेनान्तरात्मना ।
... व्याख्या .... स्वसंविदितत्वव्यवस्थितिरित्यर्थः । कथं नेत्याह-अतिप्रसङ्गात्, विषयान्तरविषयवेदनाभावप्रसङ्गादिति । एतेन-अनन्तरोदितेन यदाह-न्यायवादी-धर्मकीर्तिर्वार्तिके प्रत्यक्षमित्यादि। तदपाकृतमवसेयमिति योगः । प्रत्यक्षं प्रस्तुतं कल्पनाऽपोढमित्येतत् प्रत्यक्षेणैव सिध्यति । कथमित्याह-प्रत्यात्मवेद्यो यस्मात् सर्वेषां प्रमातॄणां विकल्पो नाम संश्रयः शब्दानुविद्ध इत्यर्थः ॥ तथा संहृत्य सर्वतश्चिन्तां विकल्परूपां स्तिमितेन अन्तरात्मना
.............. मनेतिरश्मि .. निविपनो विषय सिद्ध थाय छे...
વિકલ્પમાં ન જણાવા છતાં પણ, જો તેને નિર્વિકલ્પના વિષય તરીકે માનશો, તો અતિપ્રસંગ એ આવશે કે ઘટનો પરિચ્છેદ થય ઘટવિકલ્પમાં પટ ન જણાવા છતાં પણ, નિર્વિકલ્પના વિષય તરીકે 42 भानवानी मापत्ति मावशे...
સાર: વિકલ્પમાં “નિર્વિકલ્પસ્વરૂપવેદન' વિષય તરીકે ન હોવાથી સિદ્ધ થાય છે કે, તેવો વિષય निर्वियनो ५९ नथी. ४... सित: निर्विल्य प्रत्यक्ष स्वसंविहित३पे सिद्ध थाय नही.
ધર્મકીર્તિના કથનનો નિરાસ - (१४१) 64रोत थनथी, न्यायवाही धाति प्रभावातिम युं छे -
“(૧) વિકલ્પરહિત એવું પ્રત્યક્ષ સ્વસંવેદનરૂપ પ્રત્યક્ષથી જ જણાય છે, કારણ કે વિકલ્પ જ સર્વ પ્રમાતાઓને નામથી સંયુક્તરૂપે અનુભવાય છે, પ્રત્યક્ષ નહીં. (અર્થાત્ પ્રત્યક્ષ તો કલ્પનારહિત જ અનુભવાય છે)
..... ...* विवरणम् ......... _____76. विषयान्तरविषयवेदनाभावप्रसङ्गादिति । विषयान्तरविषयवेदनाया भावस्य प्रसङ्गात् । यदि हि विकल्पमन्तरेणापि स्वसंविदितत्वं ज्ञायते, एवं तर्हि घटे परिच्छिन्ने पटविकल्पाभावेऽपि पट: किमिति न ज्ञायते ?||
77. विकल्पो नाम संश्रय इति । विकल्प एव सर्वप्रमातृभिर्नामानुविद्धो वेद्यते, न तु प्रत्यक्षमित्यर्थः ।।
१. 'प्रत्यात्मेवद्यः' इति ग-पाठोऽशुद्धः। २. 'संशयः' इति क-पाठः। ३. अनुष्टुप् । ४. 'संशयः' इति कपाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org