Page Text
________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
४४८ भ्रान्तता, बाधाऽसिद्धेभिन्नकालविषयप्रत्ययेन तदभ्युपगमेऽतिप्रसङ्गात्, क्वचिदभ्रान्तस्यापि असर्पादौ तदन्यतो बाधोपलब्धेश्च । (१३५) न चानर्थक्रियाकरणतः, ............ व्याख्या ......
......................... ङ्गीकर्तव्यमित्याह-तथा लोकप्रसिद्धेः, अतैमिरिकाणां तिमिराभावेन नेन्दुद्वयादिप्रत्यय इति लोकप्रसिद्धः । न चेत्यादि । न च बाधातः कारणात् अस्य इन्दुद्वयादिज्ञानस्येति प्रक्रमः भ्रान्तता । कुत इत्याह-बाधासिद्धेः तस्यैव तिमिरापगमे एकेन्द्वादिज्ञानभावतो बाधा इत्यारेकानिरासायाह-भिन्नेत्यादि । भिन्नौ कालविषयौ यस्य स भिन्नकालविषयः, एवम्भूतश्चासौ प्रत्ययश्चेति विग्रहः, तेन, तदभ्युपगमे-बाधाऽभ्युपगमे । किमित्याह-अतिप्रसङ्गात्, सर्व एवम्भूतः तदन्यस्य बाधक इत्यतिप्रसङ्गः ॥
दोषान्तरमाह क्वचिदित्यादिना । क्वचित्-मन्दमन्दप्रकाशादौ अभ्रान्तस्यापि, प्रक्रमात् ज्ञानस्य, असर्पादौ असोदिविषयस्य तदन्यतः, भ्रान्ताज्ज्ञानादिति प्रक्रम एव । किमित्याहबाधोपलब्धेश्च तथा रज्जुचलनादेः सर्पज्ञाने न तदसर्पज्ञानस्येति नालौकिकमेतदतो भावनीयमिति।
. ...... मनेतिरश्मि ..... नथी यतुं" - परंतु "यन्द्र न डोपाथी माने थे यन्द्रनु शान नथी थतु" - मेवो व्यवsl२ 15 કરતું નથી.
બૌદ્ધઃ બે ચન્દ્રનું જ્ઞાન બાધિત છે, એટલે ભ્રાન્ત છે. સ્યાદ્વાદી: દ્વિચન્દ્રજ્ઞાનને બાધિત કરનાર કોઈ અબ્રાન્તજ્ઞાન છે જ નહીં. બૌદ્ધ : તિમિરરોગ દૂર થતાં થતું એક ચન્દ્રનું જ્ઞાન બાધ કરે છે.
સ્યાદ્વાદીઃ બે ચન્દ્રનાં જ્ઞાનનો, તમે પાછળથી થતાં જે જ્ઞાનથી બાધ કહો છો, તે જ્ઞાન તો (૧) ભિન્નકાલીન છે, અને (૨) તેનો તો વિષય પણ ભિન્ન છે. આવા ભિન્નકાલીન + ભિન્નવિષયક જ્ઞાનથી ઈતર જ્ઞાનનો બાધ શી રીતે થઈ શકે ?
પ્રશ્ન : છતાં પણ તેનાથી બાધ માની લઈએ તો ?
ઉત્તર : તો તો અતિપ્રસંગ એ આવશે કે એક જ વ્યક્તિને પાછળથી થતું પટજ્ઞાન પણ પૂર્વનાં ઘટજ્ઞાનનું બાધક બનશે, પછી ભલે ને તે જ્ઞાન ભિન્નકાલીન કે ભિન્નવિષયક હોય અને એ રીતે તો બધા જ જ્ઞાન એકબીજાના બાધક બની જશે.
વળી, બીજા જ્ઞાનથી બાધ થાય તેટલા માત્રથી તેને ભ્રાંત માની લેવું યોગ્ય નથી, કારણ કે ઘણીવાર તો અબ્રાન્તજ્ઞાનનો પણ પાછળથી થતાં બ્રાન્તજ્ઞાનથી બાધ થાય છે. તે આ રીતે તે એક વ્યક્તિને દોરડું દેખીને પહેલા દોરડાનું જ્ઞાન થયું, પણ પાછળથી કોઈક કારણોસર દોરડાના હલવાથી તેને સર્પનું જ્ઞાન થયું. - અહીં પૂર્વના રજ્જ્ઞાનનો બાધ થવા છતાં પણ તેને બ્રાન્ત નથી માની
१. 'प्रक्रमः । ततः कुत' इति क-पाठः । २. 'प्रक्रमात् सर्वज्ञस्य असादौ' इति क-पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005533 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 438 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |