________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
४२६ (११९) यच्चोक्तम्-'समारोप-निश्चययोर्बाध्यबाधकभावात्' इति एतदप्ययुक्तम्, परनीत्या समारोपनिश्चययोर्भेदासिद्धेः समारोपस्यापि निश्चयत्वात्, तदभावभावित्वस्य चोभयत्राविशेषात् । (१२०) पौर्वापर्यस्य चानियामकत्वात् क्वचित् तस्यापि तुल्यत्वात्, ..... ................ व्याख्या ................. ___ यच्चोक्तमधिकृतपूर्वपः-'समारोप-निश्चययोर्बाध्यबाधकभावात्' इत्येतदप्ययुक्तम् । कथमित्याह-परनीत्या समारोप-निश्चययोर्भेदासिद्धेः । असिद्धिश्च समारोपस्यापि शुक्तिकादौ रजतादिरूपस्य निश्चयत्वात् । तथाहि-शुक्तिकायां रजतनिश्चय एव समारोप; तदभावभावित्वस्य च-शुक्तिकाद्यभावभावित्वस्य 'च'शब्दात् तदनुभवोपादानत्वस्य च उभयत्र-समारोपे निश्चये
.......... मनेतिरश्मि .... ને બૌદ્ધમતે સમારોપ-નિશ્ચયની બાધ્ય-બાધતાનું નિરાકરણ : (११८) तमे ४ युं तुं - "समारोप भने निश्चयनो पाध्य-पायभाव छे- ते ५५॥ અયુક્ત છે, કારણ કે તમારા મતે તો સમારોપ-નિશ્ચયનો ભેદ જ અસિદ્ધ છે.
पौद्ध : रीत?
સ્યાદાદીઃ કારણ કે તમારા મતે નિશ્ચય જ સમારોપરૂપ બને છે. તે આ રીતે - શુક્તિમાં થતાં રજાના નિશ્ચયને જ તમે સમારોપરૂપ માન્યો હોવાથી, સમારોપ તે નિશ્ચયરૂપ જ સાબિત થશે...
બૌદ્ધઃ એ રજતનિશ્ચય ખરો, પણ તે રજતના અભાવમાં થતો હોવાથી, તે નિશ્ચય નથી સમારોપ
३७ रात!
સ્યાદ્વાદીઃ ના, તે નિશ્ચયરૂપ જ છે, કારણ કે (૧) શુક્તિ તો ક્ષણિક હોવાથી બીજી ક્ષણે તેનો અભાવ થાય છે અને ત્યાર પછી જ નિશ્ચય-સમારોપની પ્રવૃત્તિ થાય છે. આમ છીપના અભાવમાં ઉત્પત્તિ થવી તે તો નિશ્ચય-સમારોપ બંનેમાં સમાન છે, ને (૨) નિશ્ચય કે સમારોપની ઉત્પત્તિ શુક્તિના નિર્વિકલ્પાનુભવ પછી જ થાય છે... તેથી અનુભવરૂપ જે ઉપાદાનકારણ નિશ્ચયનું છે, તે જ उपाहान॥२५समारोपमुंछ. माम, उपाहान मंशने सईने ५९॥ ने समान छ... | (ભાવાર્થ : સ્યાદ્વાદી કહે છે – એમ તો શુક્તિનિશ્ચય પણ શુક્તિના અભાવમાં જ થાય છે.
......... ..* विवरणम् ...... 69. शुक्तिकाद्यभावभावित्वस्य चेति । विनष्टे हि शुक्तिकाक्षणे न तद्गोचर: समारोपो निश्चयो भवतीति ।।
70. तदनुभवोपादानत्वस्य चेति । शुक्तिकागोचरनिर्विकल्पकानुभवानन्तरं निश्चय: समारोपो वा जायत इति ।।
१. ४,०९तमं पृष्ठम् ।
२. 'वा नियामक०' इति ग-पाठः। ३. ४०९तम पृष्ठम्। ४. 'क्षणे नागोचरः' इति क
पाठः ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org