Page Text
________________
ધાર:)
व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
४०६
तत्त्वत इत्थमेवेदमिति चेत्, कथमतुच्छप्रतिभासं रूपादिनिश्चयज्ञानम् ? तुच्छप्रतिभासमेव तदिति चेत्, अनुभवविरोधः, रूपादिप्रतिभासस्य वेद्यमानत्वात्, अन्यथा तदनाकारत्वेन वेदनाऽयोगादिति ॥
વ્યાધ્યા જ मात्रलक्षणः, ततः किमित्याह-न क्वचिदस्य-निश्चयस्य वृत्तिः । कुत इत्याह-तस्यप्रसज्यप्रतिषेधरूपस्य समारोपाभावस्य तुच्छत्वात्-असत्त्वादित्यर्थः । तत्त्वत इत्यादि । तत्त्वतःपरमार्थेन इत्थमेवेदं न क्वचिदस्य वृत्तिः । इति चेत्, एतदाशङ्क्याह-कथमतुच्छप्रतिभासं रूपादिवस्त्वाकारं रूपादिनिश्चयज्ञानम् ? तुच्छेत्यादि । तुच्छप्रतिभासमेव तत्-रूपादिनिश्चयज्ञानम् । इति चेत्, एतदाशङ्क्याह-अनुभवविरोधः । एवं कथमित्याह-रूपादिप्रतिभासस्य रूपादिनिश्चयज्ञाने वेद्यमानत्वात्, अन्यथा-एवमनभ्युपगमे तस्य-रूपादिनिश्चयज्ञानस्य अनाकारत्वेन हेतुमा । किमित्याह-वेदनाऽयोगात् । तत् हि अनाकारं कस्य वेदनमिति भावनीयम् ॥
અનેકાંતરશ્મિ પ્રતિષેધરૂપ છે, કે (૨) પર્યદાસપ્રતિષેધરૂપે ?
(૧) જો પ્રસ"પ્રતિષેધરૂપ માનશો, તો તે અભાવ તુચ્છરૂપ હોવાથી, નિશ્ચયજ્ઞાનની તો કશે વૃત્તિ જ નહીં ઘટે, કારણ કે તમે જેને આધાર માનો છો, તે તો તુચ્છ છે, અર્થાત્ વાસ્તવમાં છે જ નહીં...
બૌદ્ધઃ હા, એ તો સાચી જ વાત છે, કારણ કે ખરેખર તો રૂપાદિનું નિશ્ચયજ્ઞાન કશે રહેતું જ નથી.
સ્યાદ્વાદીઃ શું કહો છો તમે? રૂપાદિનું નિશ્ચયજ્ઞાન ખરેખર જો ક્યાંય ન રહેતું હોય, તો તો તે અતુચ્છપ્રતિભાસી (=વાસ્તવિક પદાર્થના આકારવાળું) શી રીતે સાબિત થાય?
બૌદ્ધ : અરે ! સાબિત કરવાની જરૂર જ નથી, કારણ કે ખરેખર તો તે તેંચ્છપ્રતિભાસી જ છે.
સ્યાદ્વાદીઃ તમારી વાતમાં સ્પષ્ટપણે અનુભવનો વિરોધ છે, કારણ કે રૂપાદિનાં નિશ્ચયજ્ઞાનમાં તો રૂપાદિનાં આકારનો સ્પષ્ટપણે પ્રતિભાસ થતો અનુભવાય છે... જો નિશ્ચયજ્ઞાન ખરેખર તુચ્છપ્રતિભાસી જ હોત, તો તેમાં રૂપાદિનો આકાર પણ ન હોત અને આકાર ન હોવાથી તો રૂપાદિનો અનુભવ પણ ન જ થાત, કારણ કે આકાર વિના અનુભવ કોનો?
ટૂંકમાં, અભાવને પ્રસજયપ્રતિષેધરૂપ માનશો, તો રૂપાદિનું નિશ્ચયજ્ઞાન તુચ્છપ્રતિભાસી તરીકે સાબિત થશે, પણ તેવું તો છે નહીં. તેથી પ્રથમ વિકલ્પ તો ન મનાય.
(૧) પ્રસજયપ્રતિષેધ - અભાવને જણાવે. દા.ત. અજ્ઞાનમ્, (૨) પથુદાસપ્રતિષેધ - સમાનજાતીયની હાજરીને જણાવે દા.ત. અબ્રાહ્મણ.
* બૌદ્ધમતે, નિશ્ચયજ્ઞાન તે વિકલ્પરૂપ હોઈ બુદ્ધિકલ્પિત-તુચ્છ એવા સામાન્યાકારનો જ પ્રતિભાસી છે...
૨. ‘વિરોધ
પરિ.' રૂતિ –પી: ૨“પ્રસન્થyત' તિ -પઢિ: I
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005533 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 438 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |