Page Text
________________
३५९ अनेकान्तजयपताका
(તૃતીય योगात् सर्वत्रानाश्वासप्रसङ्गात्, विशेषहेत्वभावात्, तत्त्वव्यवस्थाऽनुपपत्तेः । इति बाह्या
જ વ્યારહ્યા છે . तबुद्ध्ययोगात् । यदि नामैवं ततः किमित्याह-अस्याश्च-भिन्नसंस्थानबुद्धेः अनुभवसिद्धत्वात्, अत एव प्रतिक्षेपायोगात् । अयोगश्च सर्वत्रानाश्वासप्रसङ्गात्, अनुभवप्रतिक्षेपे सति । न चासावनुभवमात्रविषय इत्याह-विशेषहेत्वभावात् अनुभवस्याणुसमुदायमात्रालम्बनत्वेन ।
- અનેકાંતરશ્મિ ભિન્ન સંસ્થાનરૂપે થતો બોધ અઘટિત બનશે... - બૌદ્ધઃ તો તેવો બોધ અઘટિત થાય તેમાં વાંધો શું?
સ્યાદ્વાદીઃ અરે ! ભિન્ન-ભિન્ન સંસ્થાનરૂપે થતો બોધ તો અનુભવસિદ્ધ છે અને અનુભવસિદ્ધ હોવાથી તેનો અપલાપ કરવો બિલકુલ ઉચિત નથી, નહીંતર તો સર્વત્ર અવિશ્વાસનો પ્રસંગ આવશે.
આશય એ છે કે, અનુભવસિદ્ધનો પણ અપલોપ થતો હોય, તો તરસ્યા બૌદ્ધને, સામે પાણીનું દેખાવું અનુભવસિદ્ધ હોવા છતાં – તેનો પણ અપલાપ શક્ય હોવાથી – “પાણી છે કે નહીં' - એ અંગે પણ વિશ્વાસ નહીં રહે અને તેથી તો પાણી વિશે પ્રવૃત્તિ ન થવાથી, ફલતઃ મરવાનો પ્રસંગ આવશે. શું એ બધું બરાબર છે?
જો ના, તો માનવું જ રહ્યું કે, અનુભવસિદ્ધ એવા ભિન્ન-ભિન્ન સંસ્થાનના બોધનો પણ અંપલાપ ન જ થઈ શકે. ફલતઃ સમુદાયને પરમાણુરૂપ માની શકાશે નહીં.
પૂર્વપક્ષઃ અમે કંઈ દરેક અનુભવનો અપલાપ નથી કરતાં, પણ જુદાજુદા આકારની-સમુદાયની બુદ્ધિનો જ અપલાપ કરીએ છીએ. (જે અનુભવ ભ્રાન્ત છે - વિષયરૂપ અર્થરહિત છે, તેનો જ અપલાપ કરીએ છીએ...).
ઉત્તરપક્ષ તમારા મતે તો બધા જ અનુભવો અણસમુદાયવિષયક જ છે, તો પછી બધાનો જ અપલાપ થશે... કારણ કે, એકમાં વિષયભૂત અર્થ નથી અને બીજામાં છે એવો નિર્ણય જ તમે શેનાથી કરશો? એવો કોઈ વિશેષ હેતુ જ નથી...
સમુદાયને પરમાણુરૂપ માનવામાં માત્ર અનુભવનો જ પ્રતિક્ષેપ નથી થતો, પણ સાથે તે અનુભવ દ્વારા થનારી તત્ત્વવ્યવસ્થાનો પણ પ્રતિક્ષેપ થાય છે. તે આ પ્રમાણે --
એક તત્ત્વવ્યવસ્થાની અસંગતિ : (૭૧) બૌદ્ધમતે, બધા જ અનુભવો માત્ર પરમાણુના સમુદાયને જ વિષય કરે છે અને તે રૂપે . . .......વિવUF .. .
46. न चासावनुभवमात्रविषय इति । न च-नैवासौ-प्रतिक्षेपोऽनुभवमात्रविषयः, अनुभवमात्रंप्रतिभासमानार्थविकलं ज्ञानं विषय:-गोचरो यस्य तत् तथा ।।
47. अनुभवस्याणुसमुदायमात्रालम्बनत्वेनेति । सर्वेऽपि हि बौद्धमतेऽनुभवा अणुसमुदायमात्रा૨. “માત્રપ્રતિ ' રૂતિ ર-પાર્વ: |
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005533 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 438 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |