________________
अधिकारः) व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
३५६ (६८) समुदायदृश्यस्वभावत्वेऽनेकस्वभावत्वप्रसङ्गात्, प्रत्येकमदृश्यस्वभावत्वात्, तत्तद्भेदे तदनणुत्वप्रसङ्गात् समुदायदृश्यस्वभावतया, (६९) अन्यथा योगिभिरप्यदर्शनात्, तथापि तदणुत्वकल्पनेऽतिप्रसङ्गात्, अन्यानां समुदायादर्शनेऽपि तद्भाव
વ્યાધ્યા इति । समुदायदृश्यस्वभावा इति समूहे उपलभ्यन्त इत्यप्यसदित्याह-समुदायदृश्यस्वभावत्वे, प्रक्रमादणूनाम् । किमित्याह-अनेकस्वभावत्वप्रसङ्गात् । प्रसङ्गश्च प्रत्येकमदृश्यस्वभावत्वात् । अणूनां तेभ्य एव समुदितेभ्यो भेद इत्यत्रापि दोषमाह-तत्तद्भेदे तेभ्यः-प्रत्येकमदृश्यस्वभावेभ्यस्तद्भेदे-समुदायदृश्यस्वभावाणुभेदेऽभ्युपगम्यमाने तदनणुत्वप्रसङ्गात्, तेषां-समुदायदृश्यस्वभावानामनणुत्वप्रसङ्गात् । प्रसङ्गश्च समुदायदृश्यस्वभावतया कारणेन, अन्यथा प्रत्येकत्वेनादृश्यस्वभावतया योगिभिरप्यदर्शनात् । ततश्च समुदायदृश्यस्वभावा अपर एवैते भावा नाणव
અનેકાંતરશ્મિ . - સ્વલક્ષણમાં અને સ્વભાવતાનું આપાદાન - (૬૮) બૌદ્ધ : પરમાણુ ભલે અદશ્ય હોય, પણ તેઓનો સમુદાય દશ્ય બની જાય પછી તો વાંધો નહીં ને?
સ્યાદાદી : હા, હવે તો કંઈ જ વાંધો નહીં, પણ આ રીતે તો પરમાણુઓને અનેકસ્વભાવી માનવાનો પ્રસંગ આવશે !! કારણ કે તમે પ્રત્યેકમાં અદશ્યસ્વભાવી પરમાણુઓને જ સમુદાયમાં દશ્યસ્વભાવી કહો છો ને?
બૌદ્ધ : પ્રત્યેકમાં અદશ્યસ્વભાવી પરમાણુઓ અને સમુદાયમાં દશ્યસ્વભાવી પરમાણુઓ – આ બંને પ્રકારના પરમાણુઓનો ભેદ માની લઈએ, પછી તો અનેકસ્વભાવતાનું પાદાન નહીં થાય ને? “
સ્યાદ્વાદીઃ પરંતુ એ રીતે તો સમુદાયદશ્યસ્વભાવીઓને “અનણ” માનવાનો પ્રસંગ આવશે, અર્થાત્ તેઓ પરમાણુરૂપ બની શકશે નહીં, કારણ કે તેઓ સમુદાયમાં દશ્યસ્વભાવી છે, બાકી જો પરમાણુઓ જ હોત તો સમુદાયમાં પણ દશ્યસ્વભાવી ન બનત.
ને સમુદાયને સ્વલક્ષણરૂપ = પરમાણુરૂપ માનવામાં દોષપરંપરા (૬૯) બૌદ્ધઃ આપણને ભલે સમુદાયરૂપ દેખાય છે, પણ ઘટાદિ વસ્તુઓ, યોગીઓને તો છુટા-છુટા પરમાણુરૂપે જ દેખાય છે.
સ્યાદ્વાદી : ના, કારણ કે તે પરમાણુઓ (અન્યથા=) સમુદાય દશ્યસ્વભાવથી ભિન્નરૂપે
જ કારણ કે જે પરમાણુ સમુદિત છે, તે માત્ર દશ્યસ્વભાવી જ રહેશે અને જે પરમાણુઓ પ્રત્યેકરૂપ છે, તે માત્ર અદશ્યસ્વભાવી જ રહેશે અને એ રીતે પરમાણુરૂપ નિરંશ સ્વલક્ષણની પણ સિદ્ધિ થશે...
૨. “માવર્તનૈ' રૂતિ -પઢિ:
૨. “માવત યોનિ' રૂતિ -પતિ:. રૂ. ‘માવાનાં મળવ' રૂતિ -પઢિ: .
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org