Anekantjaipataka Part 02

SR No.: 005533
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay
Publisher: Jingun Aradhak Trust
Publication Year: 2013
Total Pages: 438
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 10 MB

Page 118

३३३
जयपताका
(तृतीयः तज्ज्ञातृत्वपरिणत्युपपत्तेः, उभयोस्तथास्वभावत्वात्, अन्यथा तदनुपपत्तेः, अतिप्रसङ्गात्, नयनपटलादिहास इव स्थूरावबोधादि, तदानुरूप्यत आविद्वदङ्गनादिसिद्धं तथाविधवस्तुग्राह्येवावग्रहेहावायधारणारूपं मतिज्ञानसज्ञितमिन्द्रियज्ञानमुपजायते "तदिन्द्रिया
.......... ........ व्याख्या .......... स्तज्ज्ञेयत्वपरिणतिभावात्-विवक्षितेन्द्रियज्ञानज्ञेयत्वपरिणतिभावाद् विषयिणोऽपि-अधिकृतेन्द्रियज्ञानस्य तज्ज्ञातृत्वपरिणत्युपपत्तेः-प्रस्तुतविषयज्ञातृत्वपरिणत्युपपत्तेः । उपपत्तिश्च उभयो:-विषय-ज्ञानयोः तथास्वभावत्वात्-तज्ज्ञेयत्वतज्ज्ञातृत्वभवनस्वभावत्वात्, अन्यथातत्तत्स्वभावत्वमन्तरेण तदनुपपत्तेः-विषय-विषयिणोः तज्ज्ञेयत्वतज्ज्ञातृत्वपरिणत्यनुपपत्तेः । अनुपपत्तिश्च अतिप्रसङ्गात् तत्तत्स्वभावतामन्तरेण तज्ज्ञेयत्व-तज्ज्ञातृत्वभावे तद्वत् तदन्तरापत्यातिप्रसङ्ग इति भावनीयम् । नयनपटलादिहास इव इति निदर्शनम् । स्थूरावबोधादि, 'आदि'शब्दात् तथाविधचेष्टाग्रहः । तदानुरूप्यतः, प्रक्रमात् क्षयोपशमभावानुरूप्येण, आविद्वदङ्गनादिसिद्धमविप्रतिपत्त्या तथाविधवस्तुग्राह्येव-तज्ज्ञेयत्वपरिणतवस्तुग्राह्येव, न त्वविषयं सदाभावादिप्रसङ्गेन, अवग्रहेहावायधारणारूपं परिस्थूरजातिभेदेन मतिज्ञानसञ्जितं स्वतन्त्रे
................ मनेतिरश्मि प्रश्न : भ?
ઉત્તર ઃ કારણ કે ઘટમાં શેયત્વભવનસ્વભાવ ન હોવા છતાં જો ય બને તો ઘટમાં જ્ઞાતૃત્વ વિના પણ ઘટને જ્ઞાતા માનવાની આપત્તિ વે. શેયત્વ વિના જોય હોય તો જ્ઞાતૃત્વ વિના જ્ઞાતા પણ કેમ ન હોય ? અને જ્ઞાનમાં જ્ઞાતૃત્વભવનસ્વભાવ ન હોવા છતાં જો તે જ્ઞાતા બને તો ઘટમાં જ્ઞાતૃત્વભવનસ્વભાવ ન હોવા છતાં તે પણ જ્ઞાતા બનવાનો અતિપ્રસંગ આવે ! તેથી શેય-જ્ઞાતૃ સ્વભાવ તો માનવા જ જોઈએ.
જેમ નયનપટલાદિનો હ્રાસ થયે સ્થૂળ બોધ અને તેવા પ્રકારની વિશિષ્ટ ચેષ્ટાઓ થાય છે, તેમ ક્ષયોપશમભાવના અનુસાર વિદ્વાનથી લઈને અંગના સુધીના બધા જીવોને અનુભવસિદ્ધ એવું ઇન્દ્રિયજ્ઞાન ઉત્પન્ન થાય છે.
*न्द्रियागर्नु स्व३५* (૧) તે ઇન્દ્રિયજ્ઞાન શેયરૂપે પરિણમેલ વસ્તુનું ગ્રહણ કરનાર છે. આ ઇન્દ્રિયજ્ઞાન તે નિર્વિષયક નથી, નહીંતર તો સદા ભાવાદિ માનવાની આપત્તિ આવશે. (અર્થાત્ વિષય વિના પણ જ્ઞાન થતું होय. तो सर्वहा थशे... वगैरे मापत्तिो सावशे.) ____ मान्द्रियशन (A) अ ड, (B) SSL, (C) अवाय, मने (D) पा२५॥३५ थाय छे.
જ જોયત્વ કેવલાન્વયિ હોવાથી તેના અભાવવાળો કોઈ દાખલો જ મળતો નથી, એટલે જ અહીં જ્ઞાતૃત્વને सनेमापत्ति मापीछे, मे ध्यानमा राम...
१. पूर्वमुद्रिते त्वत्र 'पत्त्यति' इति पाठः, अत्र तु D-प्रतपाठस्योपादानम् ।