Page Text
________________
अधिकारः)
व्याख्या-विवरण-विवेचनसमन्विता
नोपशाम्यति । न चानयोर्न विरोध इति । एवं च तद्भावेऽपि क्वचिद् विघ्नभावात् तदभावेऽपि चाभावादिति' वचनमात्रमेतत् ।
प्रयोजनादिप्रतिपादनमपि सार्थकमेव, तत एव सामान्येन सम्यक्प्रयोजनाद्यवगतेस्तथाव्यवहारदर्शनात् । तदवगतौ हि तद्विशेषपरिज्ञानार्थं प्रकरणे प्रवृत्तेः, ततस्तज्ज्ञानभावात् ।
અનેકાંતરશ્મિ . તથા, સ્વલ્પ અગ્નિને ઉપશાંત કરવા, જેમ જળ જરૂરી નથી, અર્થાત્ જળ વિના પણ ઇંધણ પૂરું થયે આપોઆપ તે બુઝાય છે, તેમ નાસ્તિક વગેરેના ગ્રંથમાં પણ વિપ્નની માત્રા સ્વલ્પ જ હશે અને એટલે જ મંગળ વિના પણ તેનો નાશ થયો છે. તેથી તમે જે કહ્યું હતું કે – “નાસ્તિક વગેરેના ગ્રંથોમાં, મંગળરૂપ કારણ ન હોવા છતાં પણ, વિજ્ઞવિનાશરૂપ કાર્ય દેખાય છે... - તે કથન પરાસ્ત થાય છે.
આ રીતે સિદ્ધ થાય છે કે, જળ-અગ્નિની જેમ, સ્તવવિઘ્ન વચ્ચે પણ વિરોધ છે જ, તેથી વિઘ્નસમૂહના નિવારણ માટે ઇષ્ટદેવતાનું સ્તવરૂપ મંગળ આવશ્યક જ છે.
* પ્રયોજનાદિ પ્રતિપાદન વિષે પૂર્વપક્ષ : પૂર્વપક્ષ : ગાથાસમૂહથી પ્રયોજનાદિનું તથા વિષય, સંબંધ... વિ.નું પ્રતિપાદન કરવું પણ અનર્થક જ છે, કારણ કે ગાથાસમૂહથી, પ્રયોજનનો સમ્યગુ બોધ થતો નથી.
પ્રશ્નઃ કેમ ન થાય?
ઉત્તર : કારણ કે પ્રકરણગ્રંથનાં અર્થજ્ઞાનથી જ પ્રયોજનાદિ જણાઈ શકે છે, પ્રયોજન કહેવા માત્રથી નહીં, કહો તો પણ – ખરેખર આ ગ્રંથથી આ પ્રયોજન સરશે કે નહીં? તેમાં આ વિષય છે કે નહીં ? એ ગ્રંથ વાંચ્યા વિના ખાતરી થતી નથી અને તેથી સંપૂર્ણ આકાંક્ષા ન શમવાથી - પ્રયોજનવિષયક શંકા ઊભી જ રહે છે. ફલતઃ ગાથાસમૂહથી પ્રયોજનપ્રતિપાદન કરવું નિરર્થક છે.
" | પ્રયોજનપ્રતિપાદનની સાર્થકતા ઉત્તરપક્ષ: ગાથાસમૂહથી પ્રયોજનનું પ્રતિપાદન સાર્થક જ છે, કારણ કે સામાન્યથી પ્રયોજનનો બોધ તો આદિવાક્ય દ્વારા શક્ય છે જ અને તેવો =આદિવાક્યથી સામાન્યરૂપે બોધ થતો હોય એવો) વ્યવહાર પણ દેખાય છે – આમ આદિવાક્ય દ્વારા, સામાન્યથી પ્રયોજનનો બોધ થયા પછી, તે જીવ, વિશેષજ્ઞાન માટે અવશ્ય પ્રકરણ વિશે પ્રવૃત્તિ કરશે, કારણ કે તે પ્રકરણ દ્વારા જ વિશેષબોધ થવો શક્ય છે.
આમ, પ્રકરણ વાંચીને જ પ્રયોજનાદિ જણાય તે વિશેષથી જ્ઞાન સમજવું સામાન્યજ્ઞાન તો આદિવાક્યનાં પ્રતિપાદનથી પણ થાય. એટલે, આદિવાક્યનાં પ્રતિપાદનથી સામાન્ય શંકાનું નિરાકરણ થાય અને વિશેષ શંકાનાં નિરાકરણનો ઉપાય આ ગ્રંથ છે, એ પણ જણાય અને તેથી તે ઉપાયમાં પ્રવૃત્તિ કરવાથી વિશેષજ્ઞાન પણ થાય અને માટે શંકા રહે જ નહીં.
પૂર્વપક્ષ : જયાં સુધી આ ગ્રંથથી આ પ્રયોજનાદિ સરે છે કે નહીં? એવી વિશેષ શંકા ઊભી ૪ આ અર્થ “હુપવિશેષસિદ્ધઃ' એ ઇ પાઠને અનુસાર કર્યો છે... જો પૂર્વસંપાદિત “સદુપયેતરોવિશેષ:'
१. तृतीये पृष्ठे पञ्चमायां पङ्क्त्यां प्रोक्तम् ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005532 |
| Book Title | Anekantjaipataka Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Bhavyasundarvijay, Yashratnavijay |
| Publisher | Jingun Aradhak Trust |
| Publication Year | 2013 |
| Total Pages | 370 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |