Page Text
________________
૨૦૮
ભાવતીર્થ - દ્વાદશાંગી પરંપરા એ જ તીર્થ છે. વિશ્વના જીવમાત્ર માટે આ વ્યક્તિઓ આશીર્વાદરૂપ છે. તેઓ જીવમાત્રની હિતચિંતા કરનારા, નિઃસ્વાર્થભાવથી પરકલ્યાણ કરનારા, તે તે કાળે જીવંત તીર્થ હતા. પણ આ વારસો કે આખી પરંપરા છદ્મસ્થોની છે. ભલે તે શ્રેષ્ઠ શ્રુતના ધારક છે, ઉત્તમ જ્ઞાનગુણથી સંપન્ન છે, પણ છે છબસ્થ અપૂર્ણ જ્ઞાની. તેથી 'છબસ્થમાત્રને સ્વયં તરવામાં આલંબનરૂપ અને બીજાને તારવાની ક્ષમતા જેનાથી તેમને પ્રાપ્ત થાય છે તેવી દ્વાદશાંગીને બીજું જીવંત તીર્થ કહ્યું છે. જીવંત તીર્થનાં પાંચ અંગ છે, જે પાંચે પાંચ અંગ ભાવતીર્થ સ્વરૂપ છે. તેમાં પ્રથમ ભાવતીર્થ સૂત્રાર્થના ધારક ગીતાર્થ ગુરુ, જે ઉપદેશ અને અનુશાસનથી અનેક પાત્ર જીવોને તારે છે, તેથી તે તીર્થ છે. આવી તીર્થસ્વરૂપ વ્યક્તિને પણ જે તરવાનું આલંબન બને છે, તે દ્વાદશાંગીપ્રવચન, બીજું ભાવતીર્થ છે, અને તે તેમનાથી પણ મહાતીર્થ છે.
સભા દ્વાદશાંગી જીવંત તીર્થ છે ?
સાહેબજીઃ હા, ભાવથી દ્વાદશાંગી જ્ઞાનસ્વરૂપ છે, જે આત્માનો ગુણ છે. પ્રથમ જીવંત તીર્થમાં અનેકને તારનાર ઉત્તમ પુરુષો લીધા. હવે તેઓ જેના બળથી તરે છે અને બીજાને પણ તારે છે તે શ્રુતજ્ઞાનને બીજા જીવંત તીર્થ સ્વરૂપે લીધું.
१ द्विविधमनेकद्वादशविधं, महाविषयममितगमयुक्तम्। संसारार्णवपार-गमनाय दुःखक्षयायालम्।।१९।।
(तत्त्वार्थाधिगम सूत्र-संबंधकारिका-मूल) २ गुणसमुदायोऽनेकप्राणिस्थज्ञानादिगुणसमूहः। “संघो त्ति' संघ उच्यते। तस्य च प्रवचनं तीर्थमिति चैतौ शब्दौ। भवतो वर्तते। एकार्थावभिन्नार्थी।
(पंचाशक प्रकरण, प्रतिष्ठाप्रकरण पंचाशक, श्लोक ३९ टीका) * तीर्थं प्रवर्तयति प्रवचनमुपदिशतीत्यर्थः।।९।। (तत्त्वार्थसूत्र संबंधकारिका श्लोक ९ टीका - उपा. यशोविजयजी) ★ तित्थं दुवालसंगं ...।
(षटखण्डागम टीका (धवला) १३, पृ.३६६) ★ तित्थंति पुव्वभणियं संघो जो णाण-चरणसंघातो। इह पवयणं पि तित्थं तत्तोऽणत्यंतरं जेण ।।१३८७ ।।
(विशेषावश्यकभाष्य मूल) ★ 'तीर्थं' प्राक्निरूपितशब्दार्थं, तच्च संघ इत्युक्तं, इह तु तदुपयोगानन्यत्वात् प्रवचनं तीर्थमुच्यते,
(आवश्यकसूत्र नियुक्ति एवं भाष्य, श्लोक १३० टीका) ★ तीर्यते संसारसमुद्रोऽनेनेति तीर्थं-प्रवचनं तदाधारत्वाच्च चतुर्विधः श्रमणसङ्घः
___(ऐन्द्र स्तुति चतुर्विंशिका श्लोक १ स्वोपज्ञ विवरण) ★ तीर्यते संसार-समुद्रोऽनेनेति तीर्थम्, तच्च सङ्घः इत्युक्तम् । इह तु तदुपयोगानन्यत्वात् प्रवचनं तीर्थमुच्यते।
(आवश्यकसूत्र नियुक्ति आ.मलयगिरि वृत्ति १२७, पृ.१२९) * तीर्यतेऽनेन संसारसागर इति 'तीर्थ' प्रवचनम्, (गुरुतत्त्वविनिश्चय चतुर्थ उल्लास श्लोक ६९ टीका) ★ तथा तरन्ति येन भवोदधिमिति तीर्थं द्वादशांग्येव, तथाप्याधाराधेययोरभेदविवक्षणात्प्रवचनं तीर्थं च संघ उच्यत इति।
(पंचाशक प्रकरण, प्रतिष्ठाप्रकरण पंचाशक, श्लोक ३९ टीका) ★ तत्र धर्मादिकरणान्नमस्यामि- 'दुर्गतिप्रसृतान् जीवान्, यस्माद् धारयते ततः। धत्ते चैतान् शुभस्थाने, तस्माद् धर्म इति
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005530 |
| Book Title | Dharmtirth Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Yugbhushanvijay |
| Publisher | Gangotri Granthmala |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 396 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |