Panchvastuk Prakaran Part 07

SR No.: 005514
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2010
Total Pages: 460
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 370

૩૪૫
સંલેખનાવસ્તુક | અભ્યધત મરણ/ ભક્તપરિજ્ઞાકુભાવના | ગાથા ૧૬૪૯-૧૫૦ નોંધ :
ટીકામાં પ્રસ્તાનિનો અર્થ પૂતિવલીનિ કર્યો છે તેને સ્થાને તુનિ હોય તેમ ભાસે છે. ટીકાર્થ:
ગૌરવના અર્થે=ગૌરવના નિમિત્તે, આ=કૌતુકાદિને, કરતા ઋષિ આભિયોગિકને=અભિયોગના નિમિત્તવાળા કર્મને, બાંધે છે. આ=અભિયોગના નિમિત્તવાળું કર્મ, દેવતાદિના અભિયોગાદિના કૃત્યવાળું છે.
અહીં આભિયોગિક કર્મના વિષયમાં, દ્વિતીય છે=અપવાદપદ છેઃ ગૌરવથી રહિત છતા=નિઃસ્પૃહ જ, સાધુ અતિશયજ્ઞાન હોતે છતે આ=કૌતુકાદિને, કરે છે. અને આ રીતે કરતા તે સાધુ, આરાધક છે, વિરાધક નથી, અને ઉચ્ચ ગોત્રને બાંધે છે; કેમ કે તીર્થની ઉન્નતિનું કારણ છે, એ પ્રમાણે ગાથાર્થ છે.
ભાવાર્થ :
પૂર્વે જે કૌતુકાદિનું સ્વરૂપ બતાવ્યું તે કૌતુકાદિને ઋદ્ધિગારવા માટે કરનારા સાધુ આભિયોગિક કર્મ બાંધે છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે આ આભિયોગિક કર્મ શું છે? તેથી કહે છે કે દેવતા આદિના પ્રેષ્યકર્માદિ વ્યાપાર કરવાના કૃત્યરૂપ આ આભિયોગિક કર્મ છે. આથી આભિયોગિક કર્મ બાંધનાર સાધુ દેવભવમાં જાય તોપણ અન્ય દેવોના કે ઇન્દ્રાદિના પરિચારક દેવ તરીકે તેઓ ઉત્પન્ન થાય છે.
વળી કૌતુકાદિ કરવાના વિષયમાં અપવાદ છે –
કોઈ નિઃસ્પૃહ સાધુ અતિશયજ્ઞાની હોય તો, ક્યારેક અન્યને ધર્મની પ્રાપ્તિ આદિન નિમિત્તે કૌતુકાદિમાંથી પોતાને જે ઉચિત જણાય તે કૃત્ય કરે, તોપણ તે સાધુ આરાધક છે, વિરાધક નથી, તેમ જ ઉચ્ચ ગોત્ર બાંધે છે.
આનાથી એ ફલિત થાય કે ગૌરવ માટે કૌતુકાદિ કરનાર સાધુ તે પ્રકારનું નીચ ગોત્ર બાંધે છે, જેનાથી તેમને દેવભવમાં પણ અન્ય દેવતાના સેવકદેવતા બનવું પડે છે; જ્યારે શાસનની પ્રભાવના માટે અપવાદથી કૌતુકાદિ કરનાર સાધુ તે પ્રકારનું ઉચ્ચ ગોત્ર બાંધે છે, જેનાથી તેમને જન્માંતરમાં વિશેષ પ્રકારના ઉત્તમ કુળાદિની પ્રાપ્તિ થાય છે. ૧૬૪૯.
અવતરણિકા :
उक्ताऽऽभियोगिकी भावना, साम्प्रतमासुरीमाह - અવતરણિયાર્થ:
આભિયોગિકી ભાવના કહેવાઈ, હવે આસુરીને કહે છે – ભાવાર્થ :
ગાથા ૧૬ ૨૯માં પાંચ પ્રકારની સંક્લિષ્ટ ભાવનાનાં નામ બતાવેલ, તેમાંથી ગાથા ૧૬૪૩થી ૧૬૪૯માં આભિયોગિકી ભાવનાનું સ્વરૂપ બતાવ્યું, હવે ગાથા ૧૬૫૫ સુધી આસુરી ભાવનાનું સ્વરૂપ બતાવે છે –