Panchvastuk Prakaran Part 06

SR No.: 005513
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2010
Total Pages: 354
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 7 MB

Page 157

૧૩૮
અનુયોગગણાનુજ્ઞાવસ્તુક | ‘અનુયોગાનુજ્ઞા' દ્વાર / સ્તવપરિજ્ઞા 7 ગાથા ૧૨૧૬-૧૨૧૦ ભાવાર્થ :
સમવસરણમાં બલિ-બાકુળા ઉછાળતી વખતે રાજા આદિને જે ભગવાનની ભક્તિ કરવાનો ભાવલેશ છે, તે ભાવલેશ મોક્ષને અનુગુણ છે માટે ભગવાનને સંમત છે; પરંતુ બલિ-બાકુળા ઉછાળવાની ક્રિયા આરંભ-સમારંભવાળી હોવાથી ભગવાનને સંમત નથી. આ પ્રકારની શંકાનું નિવારણ કરવા ગ્રંથકાર કહે
યોગ્ય જીવોને બલિ-બાકુળા ઉછાળવાના વ્યાપારરૂપ દ્રવ્યસ્તવ કર્યા વગર ભગવાનની ભક્તિનો ભાવલેશ થતો નથી, અને દ્રવ્યસ્તવકાળમાં વર્તતો ભગવાનની ભક્તિનો ભાવલેશ મોક્ષનું કારણ છે. તેથી જેમ મોક્ષના કારણભૂત એવો ભાવલેશ ભગવાનને અનુમત છે, તેમ ભાવલેશના કારણભૂત એવો દ્રવ્યસ્તવ પણ ભગવાનને અનુમત છે.
અહીં બલિ આદિ કરતી વખતે શ્રાવકોને થતા ભાવને ‘ભાવલેશ' કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે મોક્ષના અર્થી સાધુ વીતરાગ થવા માટે સર્વ સંગનો ત્યાગ કરીને પોતાનામાં પ્રગટેલી સર્વ ભાવો પ્રત્યે નિરપેક્ષતાને અતિશયિત કરવા અર્થે જે ઉદ્યમ કરે છે, તે પરમાર્થથી મોક્ષને અનુકૂળ એવો શ્રેષ્ઠ ભાવ છે; અને આવો શ્રેષ્ઠ ભાવ મોક્ષના અર્થી પણ શ્રાવકો કરી શકતા નથી, તેથી તેઓ સર્વ ભાવો પ્રત્યે નિરપેક્ષ થવારૂપ ભગવાનની આજ્ઞા પાળવાની શક્તિનો સંચય કરવાની અભિલાષાથી તે શક્તિસંચયના ઉપાયભૂત એવા દ્રવ્યસ્તવમાં ઉદ્યમ કરે છે, તે ઉદ્યમકાળમાં શ્રાવકને જે ભાવ વર્તે છે તે “ભાવ', સર્વ ભાવો પ્રત્યે નિરપેક્ષ થવાનો ઉદ્યમ કરતા સાધુના ભાવની અપેક્ષાએ “લેશ' છે. આથી બલિ આદિ કરતી વખતે શ્રાવકમાં વર્તતા ભગવાનની ભક્તિના ભાવને “ભાવ” ન કહેતાં “ભાવનો લેશ” કહેલ છે. II૧ ૨૧દા
અવતરણિકા :
एतदेवाह - અવતરણિકાર્ય :
આને જ કહે છે–પૂર્વગાથામાં કહ્યું કે દ્રવ્યસ્તવ વગર ભાવલેશ નથી, એથી અર્થથી ભાવલેશની જેમ જ દ્રવ્યસ્તવ પણ ભગવાનને અનુમત છે. એને જ કહે છે –
ગાથા :
कज्जं इच्छंतेणं अणंतरं कारणं पि इटुं तु ।
जह आहारजतित्तिं इच्छंतेणेह आहारो ॥१२१७॥ અન્વયાર્થ :
નદ જે રીતે માદારતિત્તિ રૂછંતેT=આહારજતૃપ્તિને=આહારથી ઉત્પન્ન થતી તૃપ્તિને, ઇચ્છતા એવા પુરુષ વડે, રૂદ અહીં=લોકમાં, મહારોઃ આહાર (ઈષ્ટ થાય છે, તે રીતે) ઝં રૂછંતેT=કાર્યને ઇચ્છતા એવા પુરુષ વડે મviતાં ર0 પિકઅનંતર કારણ પણ કૈં તુ=ઈષ્ટ જ થાય છે.