________________
પ્રતિદિનક્રિયાવસ્તક “આવશ્યકાદિ દ્વાર/ ગાથા ૪૪૬-૪૪૦ ટીકાઃ
शेषास्तु साधवः यथाशक्त्या यथासामर्थ्येनापृच्छ्य प्रश्नार्हत्वाद् गुरुमिति गम्यते तिष्ठन्ति स्वस्थाने यथारत्नाधिकतया कायोत्सर्गेणेति भावः, किमर्थमित्याह-सूत्रार्थस्मरणहेतोरिति सूत्रार्थानुस्मरणाय, आचार्ये स्थिते व्याक्षेपोत्तरकालं कायोत्सर्गेण दैवसिकमिति दिवसेन निष्पन्नमतिचारं चिन्तयन्तीति ગથાર્થ ૪૪દ્દા ટીકાર્યઃ
વળી પ્રશ્નાહપણું હોવાથી પૂછવા યોગ્યપણું હોવાથી, ગુરુને પૂછીને યથારનાધિકતાથી=જે પ્રકારે રત્નત્રયીમાં અધિકપણું હોય તે પ્રકારના કમથી, શેષ સાધુઓ=આચાર્યની અપેક્ષાએ શેષ સાધુઓ, યથાશક્તિથી= યથાસામર્થ્યથી, પોતાના સ્થાનમાં કાયોત્સર્ગ વડે રહે છે.
શા માટે કાયોત્સર્ગ વડે રહે છે? એથી કહે છે – સૂત્ર-અર્થના સ્મરણના હેતુથી=સૂત્ર અને અર્થના અનુસ્મરણ માટે, કાયોત્સર્ગ વડે રહે છે. " વ્યાક્ષેપના ઉત્તરકાલને વિષે=શ્રાવકાદિના કથનરૂપ વિદનના પછીના કાલને વિષે, કાયોત્સર્ગ વડે આચાર્ય સ્થિત હોતે છતે દેવસિકને દિવસથી નિષ્પન એવા અતિચારને, ચિંતવે છે, એ પ્રમાણે ગાથાર્થ છે. ભાવાર્થ:
ગુરુને પૂછીને બેસવું એવો શિષ્યનો ઉચિત આચાર હોવાથી શેષ સાધુઓ “અમે પ્રતિક્રમણ કરવા માટે માંડલીમાં બેસીએ ?” એ પ્રકારે ગુરુને પૂછીને પ્રતિક્રમણની માંડલીમાં સૂત્રાર્થના સ્મરણ માટે સ્વસ્થાનમાં મોટા-નાનાના ઉચિત ક્રમપૂર્વક શક્તિ મુજબ કાયોત્સર્ગમાં રહે છે. અર્થાત્ ગ્લાન-વૃદ્ધાદિ હોવાને કારણે જેઓનું ઊભા રહેવાનું સામર્થ્ય ન હોય તેઓ બેસીને અને જેઓનું સામર્થ્ય હોય તેઓ ઊભા રહીને કાયોત્સર્ગમાં સૂત્ર-અર્થના વારંવાર સ્મરણથી આત્માને ભાવિત કરે છે.
વળી વ્યાક્ષેપના ઉત્તરકાળમાં આચાર્ય કાયોત્સર્ગમાં સ્થિર થયે છતે સર્વ સાધુઓ કાયોત્સર્ગમાં રહીને જ દિવસે થયેલા અતિચારોને વિચારે છે અર્થાત્ જ્યારે શ્રાવકાદિનું કથન કરીને ગુરુ માંડલીમાં આવે અને કાયોત્સર્ગમાં રહે ત્યારે સર્વ સાધુઓ સૂત્રાર્થના અનુસ્મરણને મૂકીને કાયોત્સર્ગમાં જ દિવસ સંબંધી અતિચારોનું ચિંતવન કરે છે. I૪૪ - અવતરણિકા:
उत्सर्गापवादमाह - અવતરણિતાર્થ
પૂર્વગાથામાં કહ્યું કે સાધુઓ સૂત્રાર્થના અનુસ્મરણ માટે કાયોત્સર્ગમાં રહે છે. ત્યાં અપ્રમાદની વૃદ્ધિ માટે સાધુઓ ઉત્સર્ગથી ઊભા ઊભા કાયોત્સર્ગ કરે છે, આમ છતાં શક્તિ ન હોય તો સાધુ અપવાદથી બેઠા બેઠા પણ કાયોત્સર્ગ કરે, તે રૂપ ઉત્સર્ગના અપવાદને કહે છે –
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org