Page Text
________________
૨૩
પ્રવજ્યાવિધાનવસ્તુક | “સા' દ્વાર | ગાથા છે
પરિગ્રહ — વિ પરિપ્રદ: તિ, પરિપ્રદ' શબ્દની વ્યુત્પત્તિ કરે છે. પરિગ્રહણ કરવું એ પરિગ્રહ. આ પરિગ્રહ, બે પ્રકારે છે, બાહ્ય અને અત્યંતર. ત્યાં બે પ્રકારના પરિગ્રહમાં, ધર્મના સાધનરૂપ મુહપત્તિ આદિને મૂકીને અન્યનું=અન્ય વસ્તુનું, ગ્રહણ કરવું એ બાહ્ય પરિગ્રહ છે. એ પ્રકારે ગાથાના પૂર્વાર્ધના અંતે રહેલ મુજું નો ગાથાના ઉત્તરાર્ધમાં રહેલ વો સાથે સંબંધ છે; અને મુત્તે પછી અન્ય પરિપ્રદજી એ પ્રકારનું પદ મૂળગાથામાં અધ્યાહાર છે અને ત્યાં=ધર્મોપકરણમાં, મૂચ્છ બાહ્ય જ પરિગ્રહ છે.
તિ બાહ્ય પરિગ્રહના સ્વરૂપના કથનની સમાપ્તિ અર્થે છે. રૂતર ... પૃદને વળી ઇતર=આંતર પરિગ્રહ, મિથ્યાત્વાદિ જ છે. “મિથ્યાત્વિાર” માં મારિ શબ્દથી અવિરતિ અને દુષ્ટયોગો ગ્રહણ કરાય છે.
પરિગ્રહની કરણાર્થ વ્યુત્પત્તિ કરીને જીવનો અંતરંગ પરિગ્રહ મિથ્યાત્વાદિ જ કેમ છે ? તે બતાવે છે –
પરિપૃદ્ય - માથાર્થકારણભૂત એવા તેના દ્વારા = મિથ્યાત્વાદિ દ્વારા, જીવ કર્મ વડે પરિગ્રહણ કરાય છે અર્થાત જીવ કર્મોનો પરિગ્રહ કરે છે. માટે મિથ્યાત્વાદિ જીવના અંતરંગ પરિગ્રહરૂપ છે. એ પ્રમાણે ગાથાનો અર્થ છે. ભાવાર્થ :
ધર્મોપકરણમાં થતી મૂચ્છને બાહ્ય પરિગ્રહ કહ્યો. ત્યાં મૂચ્છ એ જીવના અંતરંગ પરિણામરૂપ હોવાથી અવિરતિ કે દુષ્ટ યોગો સ્વરૂપ છે, માટે સામાન્ય રીતે મૂચ્છ અંતરંગ પરિગ્રહરૂપ લાગે; પરંતુ પરમાર્થથી મૂર્છાપૂર્વક ગ્રહણ કરાએલાં ધર્મોપકરણ પણ બાહ્ય પરિગ્રહ છે અને ધર્મોપકરણ સિવાય અન્ય વસ્તુનું ગ્રહણ પણ બાહ્ય પરિગ્રહ છે; કેમ કે મૂર્છા વગર ધર્મોપકરણ સિવાયની વસ્તુનું ગ્રહણ થાય નહિ. તેથી ધર્મના સાધનને છોડીને અન્યનું ગ્રહણ અને મૂર્છાપૂર્વક ધર્મોપકરણનું પણ ગ્રહણ, એ બાહ્ય પરિગ્રહરૂપ છે પરંતુ અંતરંગ પરિગ્રહરૂપ નથી.
મિથ્યાત્વાઃિ ” માં મારિ પદથી અવિરતિ-કષાય-દુષ્ટ યોગો, એમ ગ્રહણ ન કરતાં અવિરતિ અને દુષ્ટ યોગો એ બેનું જ ગ્રહણ કર્યું. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે મિથ્યાત્વ, અવિરતિ અને દુષ્ટ યોગો એ ત્રણ જ અંતરંગ પરિગ્રહ છે અને કષાયનો અંતર્ભાવ અવિરત અને દુષ્ટ યોગોમાં જ થઇ જાય છે. તે આ રીતે
જીવ અવિરતિ આપાદક કષાયના પરિણામવાળો હોય છે, ત્યારે એ જીવનો કષાયનો પરિણામ અવિરતિથી પૃથર્ નથી; અને પ્રમાદને કારણે જીવ મોક્ષને પ્રતિકૂળ એવા મન-વચન-કાયાના દુષ્ટ યોગોમાં પ્રવર્તતો હોય, ત્યારે જીવનો તે કષાયનો પરિણામ દુષ્ટ એવા મન-વચન-કાયાના યોગોમાં જ અંતર્ભાવ પામી જાય છે; કેમ કે યોગોની દુષ્ટતા કષાય વિના થતી નથી. તે ૭. અવતરણિકા :
त्यागशब्दार्थं व्याचिख्यासुराह - અવતરણિફાર્થ :
ગાથા-૬ માં અંતે કહેલ કે આરંભ અને પરિગ્રહના ત્યાગરૂપ ભાવથી પ્રવજ્યા જિનમતમાં જ છે,
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005508 |
| Book Title | Panchvastuk Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 352 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 7 MB |