Jain Sanskrit Sahityano Itihas Part 01

SR No.: 005505
Original Sutra Author: N/A
Author: Munichandrasuri
Publisher: Jain Dharm Vidya Prasarak Sabha Palitana
Publication Year: 2004
Total Pages: 340
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 8 MB

Page 257

૧૭૪
જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યનો ઇતિહાસ : ખંડ ૧
પૃ. ૨૫૮). પ્રથમ ચરણ પ્રથમ પદ્યના પ્રથમ ચરણરૂપે, દ્વિતીય ચરણ દ્વિતીય પદ્યના દ્વિતીય ચરણરૂપે એમ
અહીં યોજના કરાઈ છે. P ૨૮૧
(૩) છન્દ "શ્રુતબોધ– આના કર્તા તરીકે કેટલાક કાલિદાસનું તો કેટલાક વરરુચિનું નામ સૂચવે છે. આ ૪૪ પદ્યની નાનકડી કૃતિ એના પ્રણેતાએ પોતાની પત્નીને સંબોધીને આનું કહેવાય છે. આમાં એમણે આઠ ગણો ગણાવી, આર્યા વગેરેનાં લક્ષણોથી શરૂઆત કરી, કયો અક્ષર ગુરુ છે અને કયો લઘુ છે એ રીતે, પતિના નિર્દેશપૂર્વક સમવૃત્તોનાં લક્ષણો આપ્યાં છે. આ શ્રુતબોધ ઉપર નીચે મુજબની છ જૈન ટીકાઓ છે :
(૧) વૃત્તિ- આના કર્તા નાનક ઉર્ફે જીમૂતાનંદના શિષ્ય હંસરાજ છે. એમણે આ વૃત્તિ વિ. સં. ૧૬૪પમાં રચી છે.
(૨) વૃત્તિ- આના રચનાર ‘નાગપુરીય તપા' ગચ્છના ચન્દ્રકીર્તિ-સૂરિના શિષ્ય હર્ષકીર્તિસૂરિ છે. આમ આ વિક્રમની ૧૭મી સદીની કૃતિ છે.
(૩) વૃત્તિ – આના કર્તા નવિમલ છે.
(૪) વૃત્તિ – આ વાચક મેઘચન્દ્રના શિષ્યની રચના છે. આનો પ્રારંભ “શ્રીમત્સારસ્વતં" થી થાય છે તો શું આ જ વૃત્તિ “વેંકટેશ્વર મુદ્રણાલય” તરફથી છપાઈ છે ?
(૫) પુરાણી વૃત્તિ – આના કર્તા કાન્તિવિજય છે.
(૬) ટીકા – આના કર્તા માણિક્યમલ્લ છે. P. ૨૮૨
'વૃત્ત-રત્નાકર (લ. વિ. સં. ૧૦૦૦)- આના કર્તા શૈવ શાસ્ત્રના જાણકાર પબેકના પુત્ર કેદારભટ્ટ છે. એમનો સમય ઇ. સ. ૧000ની આસપાસનો ગણાય છે. એમણે રચેલી આ પદ્યાત્મક કૃતિ શ્રુતબોધ કરતાં મોટી છે. એ નિમ્નલિખિત છ અધ્યાયમાં વિભક્ત છે :
(૧) સંજ્ઞા, (૨) માત્રાવૃત્ત, (૩) સમવૃત્ત, (૪) અર્ધસમવૃત્ત, (૫) વિષમવૃત્ત અને (૬) પ્રસ્તાર. ટીકાઓ- આ વૃત્તરત્નાકર ઉપર નીચે મુજબની છ જૈન ટીકાઓ રચાઈ છે :
૧. આ કૃતિ “શ્રીમત્સરસ્વતં ધામ''થી શરૂ થતી વૃત્તિ તેમજ સટીક વૃત્તરત્નાકર સહિત ક્ષેમરાજ કૃષ્ણદાસે
વેંકટેશ્વર મુદ્રણાલય” તરફથી વિ. સં. ૧૯૭૮માં પ્રકાશિત કરી છે. શ્રુતબોધની આ વૃત્તિમાં વૃત્તરત્નાકરમાંથી અવતરણો અપાયાં છે. ૨. શું આ જૈન છે ? ૩. જુઓ પ્રો. પિટર્સનના ત્રીજા હેવાલનું પરિશિષ્ટ (પૃ. ૨૨૫). ૪. આ “હરિતોષ સમિતિ” દ્વારા અને “વેંકટેશ્વર મુદ્રણાલય” તરફથી છપાયો છે. ૫. જુઓ A B C R I (Vol. XVII, pp 397-399) માં છપાયેલો શ્રી. પી. કે. ગોડેનો લેખ.