Page Text
________________
૧OO
જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યનો ઇતિહાસ : ખંડ ૧
૧. વાદી દેવસૂરિની સાથે અંબાપ્રસાદ “આબુ' ગિરિ ઉપર ચડતા હતા તેવામાં એમને એક સર્પ ડસે છે. વાદી દેવસૂરિને એની ખબર પડતાં એ પોતાનું પાદોદક મોકલે છે, એનો ઉપયોગ કરાતાં એ મંત્રી નિર્વિષ બને છે. - ૨. અંબાપ્રસાદે સિદ્ધરાજ સાથે વાદી દેવસૂરિનો સમાગમ કરાવ્યો હતો.
ગાલા'ના શિલાલેખમાં અંબાપ્રસાદને વ્યયકરણમાં રોકેલા મહામાત્ય કહેલ છે. અંબાપ્રસાદ વિષે આથી વિશેષ માહિતી મળતી નથી. એ જૈન હોય એમ પ્ર. ચ.ગત ઉપર્યુક્ત બાબતો વિચારતાં જણાય છે. આ પરિસ્થિતિમાં કલ્પલતા અને કલ્પપલ્લવ તો જૈન કૃતિ ગણાય જ.
સ્યા. ૨. વિ. સં. ૧૨૦૦ની આસપાસમાં રચાયાનું મનાય છે. ક. વિ.ની એક હાથપોથી વિ. સં. ૧૨૦૫માં લખાયેલી મળે છે. એ જોતાં કલ્પલતા મોડામાં મોડી વિ.સં. ૧૨૦૦માં રચાઈ હશે.
પલ્લવ કિવા કલ્પપલ્લવ- સ્યા. ૨. પ્રમાણે આ સ્વપજ્ઞ વૃત્તિ છે. કલ્પલતાવિવેક (ઉ. વિ. સં. ૧૨૦૫)- આનું આદ્ય પદ્ય નીચે મુજબ છે –
“यत् पल्लवे न वितृतं दुर्बोध मन्दबुद्धिभिश्चापि ।
क्रियते कल्पलतायां तस्य विवेकोऽतिसुगमः ॥१॥" એમાં સૂચવાયા મુજબ આનો વિષય નીચે પ્રમાણે છે :
જેનું પલ્લવમાં વિવરણ નથી અને જેનો મંદબુદ્ધિવાળાઓને બોધ સહેલાઇથી થાય તેમ નથી તેનું અતિસુગમ નિરૂપણ અત્ર છે.
આ ઉપરથી જાણી શકાય છે કે આ કલ્પલતાના સ્પષ્ટીકરણરૂપ છે. સંસ્કૃતમાં વિષયાનુક્રમ અપાયો છે તેમ જ પ્રસ્તાવનામાં ક. વિ. નું તુલનાત્મક નિરૂપણ છે એટલે આ સંબંધમાં તો મારે ખાસ કંઈ ઉમેરવાનું રહેતું નથી. મીમાંસાસૂત્ર અને શાબરભાષ્યનો તેમ જ રઘુવંશ આદિ મહાકાવ્યો અને કાવ્યપ્રકાશ વગેરેનો ક. વિ.માં ઉપયોગ કરાયો છે. ક. વિ.નું “કલ્પપલ્લવશેષ' નામાંતર નથી એમ પ્રસ્તાવના (પૃ. ૭-૮)માં સૂચવાયું છે ખરું પરંતુ એ વિચારણીય જણાય છે.
પૃ. ૧માં અવતરણરૂપ અપાયેલા નિમ્નલિખિત પદ્યમાં જૈન ધર્મની પ્રશંસા કરાઇ છે એ ઉપરથી ક. વિ.ના કર્તા જૈન હોવાનું અનુમનાય છે :
"जिणधम्मो मोक्खफलो सासयसोक्खो जिणेहिं पन्नत्तो ।
नर सुर सुहाइं अनुसङ्गि याइं इह कि सिपलालं व ॥" ક. વિ.ના કર્તાએ પોતાનું નામ જણાવ્યું નથી. એ વિબુધ મંદિર છે એમ નિમ્નલિખિત અંતિમ પદ્ય ઉપરથી જિ. ૨. કો. (વિ. ૧, (પૃ. ૮૯)માં શંકારૂપે સૂચવાયું છે એટલે એ વિશેષ વિચાર માંગી લે છે :૧. જુઓ ઉપર્યુક્ત પ્રસ્તાવના (પૃ. ૬). ૨. આ પ્રકાશિત છે, જુઓ પૃ. 99, ટિ. 1. ૩. આના કર્તા મમ્મટનો ઉલ્લેખ “કલિ.” હેમચન્દ્રસૂરિએ વિવેક (પૃ. ૧૫૭)માં કર્યો છે. એ પૂર્વે કોઇએ તેમ કર્યું
છે ખરું ?
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005505 |
| Book Title | Jain Sanskrit Sahityano Itihas Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Munichandrasuri |
| Publisher | Jain Dharm Vidya Prasarak Sabha Palitana |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 340 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |