Nyayamanjari Ahanika 06 07 08 09

SR No.: 005499
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Bhatt, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1992
Total Pages: 450
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 40

૧૬
અય શબ્દબ્રહ્મ જ પરમતત્ત્વ છે.
પદવિભાગ અને વર્ણવિભાગ પારમાર્થિક નથી, વાસ્તવિક નથી. નિરવયવ વાકય તેવા જ (=નિરવયય) વાક્યાથનું વાચક છે એ સિદ્ધ થયું.
29. ननु यथा पदेषु वर्णा न सन्ति, वाक्येषु पदानि न सन्ति, तथा महावाक्येष्ववान्तरवाक्यान्यपि न स्युः । ततः किम् ? महावाक्यान्यपि प्रकरणापेक्षया न तात्त्विकानि स्युः । ततः किम् ? प्रकरणान्यपि शास्त्रापेक्षया न स्युः । ततोऽपि किम् ? एकमेवेदं शास्त्रतत्त्वम् अविभागमद्वयमापतति । ___उच्यते । यदि तत्त्वं पृच्छसि बुद्धयसे वा तदा एवमेतत् साधो ! शब्दब्रह्मैवेदमद्वयमनाद्यविद्यावासनोपप्लवमानभेदमर्थभावेन विवर्तते । न तु वाचकाद्विभक्त वाच्यमपि नाम किञ्चिदस्ति । तस्मात् काल्पनिक एव वाच्यवाचकविभागोऽयम् अविद्यैव विद्योपाय इत्याश्रीयते । वापता तत्वम् , सर्वत्र प्रत्यये तदनपायात् । થો –
वाग्रपता चेदुत्क्रामेदवबोधस्य शाश्वती ।
ન પ્રારા પ્રવાસે ના હિ યેવમીિની છે રૂતિ [વાયT૦ ૨.૨૨૫] 29. શંકાકાર-જેમ પદમાં વર્ષે નથી, વાક્યોમાં પદે નથી તેમ મહાવાકયમાં અવાન્તર વાકયો પણ નહિ હોય.
સ્ફોટવાદી-તેથી શું? શંકાકાર-પ્રકરણની અપેક્ષાએ મહાવાક્યો પણ વાસ્તવિક નહિ બને. ફેટવાદી - તેથી શું ? શંકાકાર – શાસ્ત્રની અપેક્ષાએ પ્રકરણે પણ વાસ્તવમાં અસ્તિત્વ નહિ ધરાવે.
ફાટવાદી – તેથી પણ શું ? શંકાકાર – અવિભાગ અધય એક જ શાસ્ત્રતત્વ આવી પડે.
સ્ફોટવાડી - અમે કહીએ છીએ કે જે ખરું પૂછે, સમજે તે હે સજજન ! એમ જ છે. આ અદ્ય શબ્દબ્રહ્મ જ છે, જેમાં અનાદિ અવિદ્યાવાસનાને લીધે મિથા ભેદ ઊઠતા જણાય છે અને જે [ધટ, પટ આદિ અર્થ રૂપે વિવત (મિથ્યા પરિણામો) પામે છે. વાચકથી જુદું કંઈ વાગ્યે પણ નથી. તેથી વાચક અને વાચને આ વિભાગ કાલ્પનિક જ છે. અવિવાને જ વિદ્યાના ઉપાય તરીકે આશ્રય કરવામાં આવે છે. વાયુરૂપતા જ તત્ત્વ છે, તે બધા જ જ્ઞાનમાં છે, કારણ કે કઈ જ્ઞાનમાંથી તે દૂર થતી જ નથી, જેમ કે કહેવામાં આવ્યું છે કે “અવધની (=જ્ઞાનની) સાથે હંમેશા પ્રાપ્ત થનારી વાફરૂપતા જો અવધમાંથી દૂર થાય તો પ્રકાશ (=અવબોધ) પ્રકાશે નહિ (અથત અવધ અર્થને પ્રકાશિત કરે નહિ), કારણ કે વાફર તા જ પ્રત્યવમશિની છે. [‘આ ઘડે છે એ પ્રકારને પ્રત્યવમર્શ ન થાય ત્યાં સુધી પદાર્થ ઘટ પ્રકાશિત થતું નથી.]