Nyayamanjari Ahanika 06 07 08 09

SR No.: 005499
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Bhatt, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1992
Total Pages: 450
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 358

૩૩૪
મેક્ષના ઉપાયો વિચાર પામે છે. જેના મત અનુસાર શબ્દ પૌત્રલિક છે, તે પુગલને એક પર્યાય છે. અર્થાત, તે દ્રવ્ય છે (કાયંદ્રવ્ય છે), ગુણ નથી - આકાશને ગુણ નથી. આ બંને માન્યતાઓ નાયિકના મતથી વિરુદ્ધ છે. યાયિક અભાને ફૂટસ્થનિત્ય અને વિભુ માને છે, અને શબ્દને આકાશને ગુણ માને છે. અલબત્ત, જૈન અને નૈયાયિક બને શબ્દને અનિત્ય ગણે છે.] 25. તમાન વેઢાન્તવિદ્દો વનિતા
माझं न सांख्या न च सौगताद्याः । इत्यक्षपादाभिहितोऽपवर्गः
श्रेयांस्तदत्यन्तविमोक्ष एव ।। 25. નિષ્કર્ષ એ કે વેદાન્તીઓ, સાંખ્યો અને સૌગત વગેરેએ મોક્ષનું સમ્યફ પ્રતિપાદન કર્યું નથી. એટલે બુદ્ધિ આદિ નવ ગુણના અત્યત ઉદ રૂ૫ જ, અક્ષપદે કહેલે અપવર્ગ વધુ શ્રેયસ્કર છે.
26. શાહે – મયવયમીદાવોઃ | સ તુ મfઘનશ્યતે રૂદ્યુતામ્ उक्तमेव भगवता सूत्रकारेण - 'दुःखजन्मप्रवृत्तिदोषमिथ्याज्ञानानामुत्तरोत्तरापाये तदनन्तरापायादपवर्गः' इति न्यायसूत्र १.१.२] । दुःखोच्छेदस्तावदपवर्ग इति कथितम् । कार्यत्वाच्च दुःखस्य कारणोच्छेदात् तदुच्छेदः । कारणं चास्य जन्म । जन्मनि हिं सति दुःख भवति । जायते इति जन्म देहेन्द्रियादिसम्बन्ध आत्मनः । तदपि जन्मकारणोच्छेदादेवोच्छेद्यम् । अतस्तत्कारणं प्रवृत्तिरुच्छेद्या । तस्या अपि उच्छेदो हेतूच्छेदादिति तद्धतवो दोषा उच्छेद्याः । तेषां तु निमित्तं मिथ्याज्ञानम् । तस्मिन्नुच्छिन्ने दोषा उच्छिन्ना भवन्तीति मिथ्याज्ञानमुच्छेतव्यम् । तदुच्छित्तये च तत्वज्ञानमुपायः । प्रसिद्धो ह्ययमर्थः समर्थितश्च पूर्व विस्तरतस्तत्त्वज्ञानं मिथ्याज्ञानस्य बाधकमिति । तस्मात् तत्त्वज्ञानान्मिथ्याज्ञानदोषप्रवृत्तिजन्मदुःखनिवृत्तिक्रमेणापवर्ग इति ।
26. શંકાકાર – ભલે, આ અપવગે છે પરંતુ તે કેવી રીતે પ્રાપ્ત થાય એ તમે કહે.
નૈયાયિક - ભગવાન સૂત્રકારે કહ્યું જ છે કે “દુઃખ, જન્મ, પ્રવૃત્તિ, દેવું અને મિથ્યાજ્ઞાન એ બધામાં ઉત્તર ઉત્તરને નાશ થતાં તેના અનન્તર પૂર્વ પૂર્વવતી'ને નાશ થવાથી મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે' [ન્યાયસૂત્ર ૧.૧ ૨]. દુઃખને નાશ અપવર્ગ છે એમ તેમણે કહ્યું છે. દુઃખ કાય હોઈ તેના કારણના ઉચ્છેદથી તેને ઉચ્છેદ થાય છે. દુ:ખનું કારણ જન્મ છે. જન્મ હોતાં દુઃખ થાય છે. પેદા થવું તે જન્મ; આત્માને દેહ, ઇન્દ્રિય વગેરે સાથે સંબંધ તે જન્મ. તે જન્મને વિનાશ પણ જન્મકારણના વિનાશથી થાય છે. તેથી જન્મના કારણભૂત પ્રવૃત્તિને નાશ કરે જઈ એ. પ્રવૃત્તિને વિનાશ પણ પ્રવૃત્તિના