Nyayamanjari Ahanika 06 07 08 09

SR No.: 005499
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Bhatt, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1992
Total Pages: 450
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 167

सप्तममाह्निकम् 1. एवं प्रमाणपदार्थ' परीक्षिते सति यदर्थ तत्परीक्षणं तत् प्रमेयमिदानी दर्शयितुमाह- 'आत्मशरीरेन्द्रियार्थबुद्धिमनःप्रवृत्तिदोषप्रेत्यभावफलदुःखापवर्गास्तु प्रमेयम् ।।' [न्यायसू. १.१.९.]
प्रमाणवदिहाप्येतत्सूत्रां व्याख्यायि सूरिभिः एवं विभागसामान्यलक्षणप्रतिपादकम् ॥ प्रमेयश्रुतिरात्मादिपदपर्यन्तवर्तिनी । तेषामेव प्रमेयत्वं नान्यस्येति नियच्छति ॥
यथा 'देवदत्तयज्ञदत्तविष्णुमित्रा भोज्यन्ताम्' इत्येवकारादिश्रुतिमन्तरेणापि शब्दसामर्थ्यात् त एव भोजनक्रियायोगिनोऽवगभ्यन्ते, नान्ये, तथेहाप्यात्मादयः प्रमेयमित्युक्ते तथैव तदितरप्रमेयनिषेधोऽवधार्यते ।।
सात साल.. 1. આ રીતે પ્રમાણપદાર્થની પરીક્ષા કર્યા પછી જેને માટે તે પ્રમાણુપદાર્થની પરીક્ષા शत प्रमेयने हावा भारे हे ४ 'मात्मा, शरीर, धन्द्रिय, अय', मुखि, मन, प्रवृत्ति, होष, प्रेत्यनार, ३१, दुः५ अने अपग से प्रमेय छ' [ न्यायसूत्र १. १..]. प्रभार. સૂત્રની જેમ આ પ્રમેયસત્રને પણ વિભા અને સામાન્ય લક્ષણના પ્રતિપાદક તરીકે સરિઓએ સમજાવ્યું છે. “પ્રમેય’ શબદ આત્મા વગેરે પદને અંતે ( પ્રત્યેક પદને અ તે) સમજવાને છે. તેઓ જ પ્રમેય છે, અન્ય કોઈ નહિ, એ નિર્ણય છે. જેમ દેવદત્ત યજ્ઞદત્ત, વિષ્ણુમિત્રને જમાડે એમાં “જ'કાર આદિ શબ્દ વિના પણ શબદસામર્થ્યથી તેમને જ ભોજન કરાવવાનું છે બીજાને નહિ એ જ્ઞાત થાય છે, તેમ અહીં પણ આત્મા વગેરે પ્રમેય છે એમ કહેતાં 'તે જ રીતે તેમના સિવાય બીજું કોઈ પ્રમેય નથી એ નિર્ણત થાય છે
2. ननु कथं द्वादशविधमेव प्रमेयमवधार्यते यावता समानतन्त्रो पृथिव्यादीनि नव द्रव्याणि, रूपादयश्चतुर्विंशतिर्गुणाः, उत्क्षेपणादीनि पञ्चकर्माणि, परापरभेदेन द्विविधं सामान्यं, नित्यद्रव्यवृत्तयोऽनन्ता अन्त्या विशेषाः, एकः समवाय, इति षट्पदार्थाननुक्रम्य तदवान्तरविशेषैरानन्त्यं प्रमेयस्योपवर्णितमिति ?
* उच्यते । किं पुनरिह प्रमेयं विवक्षितमिति तत्सामान्यलक्षणं तावत् परीक्ष्यताम् । 1 2. શંકાકાર – જ્યારે ન્યાયદર્શનને સમાનત– વૈશેષિકદર્શનમાં પૃથ્વી વગેરે નવ દ્ર, ૨૫ વગેરે ચોવીસ ગુણ, ઉક્ષેપણુ વગેરે પાંચ કર્મો, પર અને અપર એ બે ભેદે બે