Page Text
________________
વ્યાકરણની સહાયથી વાર્થનું અવધારણ અસંભવ એ પૂર્વપક્ષ બાહ્ય ગાવિ વગેરે શબ્દોથી જ વ્યવહાર કરે છે. તે શબ્દો વડે વ્યવહાર કરતા તેઓ કેવી રીતે वै िशोमा व्युत्पत्ति पाभे ? ने भारदेशमा 'अति' 'मेषि' अभि', निस.२દેશમાં “ગચ્છ' અને મદ્રદેશમાં “કરોમિં’ એમ કેટલાક સાધુ શબ્દ પામર મનુષ્યો પણ પ્રોજે છે છતાં એ વ્યવહાર અત્યંત પ્રવિરલ સંચારવાળો છે, એટલે વૈદિક શબ્દની વ્યુત્પત્તિ માટે અનુપાદેય છે.
185. अथ व्याकरणस्य वेदाङ्गत्वात् तत: साध्वसाधुशब्दप्रविभागमवगच्छन्तः 'साधुभिर्भाषितव्यमसाधुभिर्न' इति विधिनिषेधनियमितमतयः साधुभिरेव शब्दैर्व्यवहरन्तो विद्वांसस्तनीयसैव क्लेशेन वैदिकेष्वपि शब्देषु व्युत्पत्तिमासादयेयुरिति कथ्यते । तदपि न चतुरश्रम् , इतरेतराश्रयप्रसङ्गात् । वेदे हि सिद्धप्रामाण्ये तदङ्गभूतव्याकरणाभ्याससमासादितसाध्वसाधुशब्दप्रविवेकवृद्धव्यवहारपरिचयपुरस्सरा वैदिकशब्देषु व्युत्पत्तिः, तव्युत्पत्तौ च सत्यां बोधकत्वादप्रतिपादकत्वलक्षणमप्रामाण्यमपोज्झतो वेदस्य प्रामाण्यमिति ।
185. વ્યાકરણ વેદાંગ હઈ વ્યાકરણમાંથી સાધુ શબ્દો અને અસાધુ શબ્દને વિભાગ જાણીને સાધુ શબ્દ વડે બેલવું જોઈએ, અસાધુ શબ્દો વડે બોલવું ન જોઈએ
એ પ્રમાણેના વિધિ-નિષેધથી નિયમિત મતિવાળા અને સાધુ શબ્દો વડે જ વ્યવહાર કરતા વિઠાને સાવ એાછા કલેશથી વૈદિક શબ્દમાં પણ બરાબર વ્યુત્પત્તિ પામે એમ કેટલાક કહે છે, પરંતુ તે પણ યોગ્ય નથી, કારણ કે તેમાં ઇતરેતરાશ્રયદેષ છે. [ ઇતરેતરાશ્રયદેષ આ પ્રમાણે છે–] વેદનું પ્રામાણ્ય સિદ્ધ હતાં વેદના અંગભૂત વ્યાકરણના અભ્યાસથી સાધુ-અસાધુ શબ્દોને વિવેક, જેમણે પ્રાપ્ત કર્યો છે એવા વૃદ્ધોના વ્યવહારને પરિચય થયા પછી વૈદિક શબ્દોમાં વ્યુત્પત્તિ થાય છે, અને વૈદિક શબ્દોમાં વ્યુત્પત્તિ હતાં પોતાનામાં બધપણું હેવાને કારણે અપ્રતિપાદકપણુરૂપ અપ્રામાયને દૂર કરતા વેદ પ્રામાણ્યને પામે છે.
____186. अथ वेदाङ्गमिदमिति श्रद्धामवधूय यदृच्छाधीतेनैव व्याकरणेन पूर्वोक्तकार्यसिद्धेर्नेतरेतराश्रयमिति वर्ण्यते । किमिदानीं नाटकप्रकरणादिकाव्योपयोगिसंस्कृतभाषाविशेषपरिज्ञानायैव प्राकृतलक्षणवत् व्याकरणमध्येतव्यम् ? तथाऽभ्युपगमे वाऽनङ्गत्वाविशेषात् प्राकृतलक्षणप्रसिद्धशब्दव्यवहारानुसारेण वैदिकशब्दव्युत्पत्तिरापाद्यते इति सुतरां दुःस्थत्वम् । अपि च सत्यपि व्याकरणाधिगमे, श्रुतेऽपि साधुभिर्भाषितव्यमित्युपदेशे. सत्यं वदत ! वेदार्थानुष्ठानपरायणोऽपि, कृतबुद्धिरपि, निषिद्धाचरणपराङमुखोऽपि श्रोत्रियोऽपि, श्रद्धानोऽपि, यदि कश्चित् केवलैः साधुभिरेव शब्दैः व्यवहरन् दृष्टः एकाकी ? तैश्च नानार्थक्रियासाधनभूतभूरिव्यवहारं निर्वहन् तदनुचरः परिज्ञातो न भूयः केवलसाधुशब्दप्रयोगकुशलः कल्पनीयः । कुतश्चासौ लभ्यते ? तस्मान्न वृद्धव्यवहारात् वेदार्थव्युत्पत्तिरुपपद्यते ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005499 |
| Book Title | Nyayamanjari Ahanika 06 07 08 09 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayant Bhatt, Nagin J Shah |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1992 |
| Total Pages | 450 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |