________________
સર્ગની આદિમાં ઈશ્વર નવા વેદો રચે છે એ નૈયાયિક પક્ષ ૪૫ ___89... अन्यत्वे किं प्रमाणं ननु तव सुमते किं तदैक्ये प्रमाण
ध्वस्तं तावत् समस्तं भुवनमिति तदा वेदनाशोऽप्यवश्यम् । एकस्त्वीशोऽवशिष्टः स च रचयति वा प्राक्तनं संस्मरेद्वा वेदे स्वातन्त्र्यमस्मिन्नियतमुभयथाऽप्यस्ति चन्द्रार्धमौलेः ॥ एकस्य तस्य मनसि प्रतिभासमानो
वेदस्तदा हि कृतकान्न विशिष्यतेऽसौ ।। .. प्रत्यक्षसर्वविषयस्य तु नेश्वरस्य
युक्ता स्मृतिः करणमेव ततोऽनवद्यम् ॥ 89. भीमांस- [अन्य समां हो] हा होय छे मेम मानवामा तमातथा शुप्रभा छ ?
તૈયાયિક- અરે એ સુબુદ્ધિ ! તેઓ એ એ જ હોય છે એમ માનવામાંય શું પ્રમાણ છે ? પ્રિલયમાં] સમસ્ત જગતનો નાશ તે થાય છે એટલે તે વખતે તેને નાશ પણ અવશ્ય થાય જ; એકમાત્ર ઈશ્વર જ બાકી રહે છે અને તે કાં તે નવા વેદો રચે છે કાં તે જનાને યાદ કરે છે. ઈશ્વરનું વેદમાં આ બાબતે બંને રીતે સ્વાતંત્ર્ય નિયત છે. અદ્વિતીય ઈશ્વરના મનમાં પ્રતિભાસ પામતો એ વેદ તે વખતે કાર્યરૂપ વેદથી જ નથી. જેને સર્વ વિષે. પ્રત્યક્ષ છે એવા ઈશ્વરને સ્મૃતિ ઉચિત નથી તેથી નવા વેદની રચનાને પક્ષ જ નિર્દોષ છે. 90. तेनाप्तनिर्मिततथैव निरत्ययार्थ
संप्रत्ययोपजननाय जनस्य वेदे । शास्त्रं सुविस्तरमपास्तकुतर्कमूल
मोहप्रपञ्चमकरोन्मुनिरक्षपादः ।। 90 નિષ્કર્ષ એ કે આપ્તપુરુબરચિત હોવાના આધારે જ વેદમાં અર્થ વિશે લોકોને અત્યંત વિશ્વાસ પેદા કરવા મુનિ અલપ દે અજ્ઞાનરૂપ વૃક્ષના કુતકરૂપ મૂળને જડથી ઉખેડનારું સુવિસ્તૃત ન્યાયશાસ્ત્ર રચ્યું છે.
9:. अत्र कश्चिदाह । युक्तमितरेतरव्यतिषक्तार्थोपदेशित्वेनैककर्तृकत्वानुमानद्वारकं त्रिवेद्याः प्रामाण्यम् । अथर्ववेदस्य तु त्रय्याम्नातधर्मोपयोगानुपलब्धेस्त्रयीबाह्यत्वेन न तत्समानयोगक्षेमत्वम् । अनपेक्षत्वलक्षणप्रामाण्यपक्षेऽपि विक्षिप्तशाखान्तरोपदिष्टविशिष्टज्योतिष्टोमाद्यनेककर्मानुप्रविष्टहौत्राध्वर्यवादिव्यापारव्यतिषङ्गदर्शनात् तदर्था त्रय्येव यथा प्रमाणभावभागिनी भवितुमर्हति, न तथा पृथग्व्यवहाराऽऽर्यणश्रुतिः ।
91. અહીં કોઈ કહે છે–પરસ્પર સંબંધ ધરાવતા અને ઉપદેશ આપતા હોવાથી તેમને (= ઋવેદ, યજુર્વેદ અને સામવેદન) કર્તા એક છે એવું અનુમાન થાય છે અને એ