Page Text
________________
આયુર્વેદસ્કૃતિ અનાદિ છે એ મીમાંસક પક્ષ સામર્થ્ય જાણવાને જે પુરા સમર્થ હોય તે સર્વજ્ઞ હેય. એટલે તેના (= તે પુરુષના) પિતાનાં વચનથી જે કહેવાયેલું છે તેમાં અવિશ્વાસ કરશે નહિ.
69. अथोच्येत । अनादिरेवैषा चिकित्सकस्मृतिः व्याकरणादिस्मृतिवत् , संक्षेपविस्तरविवक्षयैव चरकादयः कर्तारः, न तु ते सर्वदर्शिनः । न च स्मृतावन्धपरम्परादोषः समूलत्वात् । यथा व्याकरणस्मृतेः शिष्टप्रयोगो मूलमेवमिहान्वयव्यतिरेको । शिष्टविरोधे सति यथा मूलविरोधिनी पाणिन्यादिस्मृतिरप्रमाणम् , तथा चाहुः 'इह न भवत्यनभिधानात्' इति । एवं वैद्य स्मृतिरयन्वयव्यतिरेकविरुद्धा न प्रमाणमिति ।
69. भीमांस-~-या४२९५२मृतिनी म आयुवेति मनाहि छ; व तेना સંક્ષેપ વિસ્તારની દૃષ્ટિએ જ ચરક વગેરેને તેના કર્તા ગણવામાં આવ્યા છે, પરંતુ તેઓ સવજ્ઞ નથી. વળી, સ્મૃતિની બાબતમાં સાક્ષાત દ્રષ્ટાનો અભાવ હોવાથી અંધપરંપરાને દોષ આવે છે એવું પણ નથી, કારણ કે તેમનું મૂળ છે. જેમ વ્યાકરણસ્મૃતિનું મૂળ શિષ્ટગ છે તેમ અહીં અન્વય-વ્યતિરેક મૂળ છે. શિષ્ટવિરોધ થતાં મૂલવિધિની પાણિનિ આદિ સ્મૃતિ અપ્રમાણ છે, અને [વાર્તિકકાર કાત્યાયને કહ્યું પણ છે કે અહીં (= વ્યાકરણસ્મૃતિમાં) [એવું રૂપ થતું નથી, કારણ કે શિષ્ટો એનો પ્રયોગ કરતા નથી. તેવી જ રીતે, આયુર્વેદસ્કૃતિ પણ અન્વય-વ્યતિરેકવિધિની જ્યારે હોય ત્યારે પ્રમાણ નથી.
70. तदेतदयुक्तम् , अन्वयव्यतिरेकयोर्यथोक्तनयेन परिच्छेदासम्भवेन तन्मूलत्वानुपपत्तेः । यदि ह्यन्वयव्यतिरेकाभ्यामशेषद्रव्यशक्तीनिश्चित्य चरकादिभिविरचितं शास्त्रमितीदृशमन्वयव्यतिरेकित्वमुच्यते तदप्यपाकृतम् । अद्यत्वे यावन्तावन्वयव्यतिरेकी वयमुपलब्धुं शक्नुमः तावद्भ्यां ताभ्यामेकदेशसंवादात् प्रामाण्यकल्पनात् तत्र प्रवर्तताम् , न तु तो तावन्तौ शास्त्रस्य मूलं भवितुमर्हतः, सर्वैरस्मदादिभिस्तादृशशास्त्रप्रणयनप्रसङगोत् । अनादित्वमपि शास्त्राणां वेदवदनुपपन्नम् , चरकादिकर्तृस्मृतेः कालिदासादिस्मृतिवदविगीतत्वात् । न च चिकित्सास्मरणप्रबन्ध एवायमनादिः, तथात्वे अन्धपरम्परा, कारणानवधारणात् । न च त्वदुक्तं तन्मूलं भवितुमर्हति, व्युदस्तत्वात् । तस्मात् सर्वज्ञप्रणीत एवायुर्वेदः ।
70. नैयायि-मा मधु भाभांसडौनु हे] १२२५२ नथी, ॥२९ अ सावी ગયા તે પ્રમાણે અન્વય-વ્યતિરેકનું જ્ઞાન સંભવતું ન હોઈ અન્વય-વ્યતિરેક આયુર્વેદનું મૂળ ઘટી શકતું નથી. જો કહે કે અન્વય-વ્યતિરેક દ્વારા બધાં દ્રવ્યની બધી શક્તિઓને નિશ્ચતપણે જાણીને ચરક વગેરેએ આયુર્વેદશાસ્ત્ર રચ્યું છે એટલે આ જાતનું અન્વય-વ્યતિરેત્વિ છે તે કહેવું જોઈએ કે તેને પણ નીરસ થઈ ગયો છે. આજે જેટલા અન્વય-વ્યતિરેક આપણે १ यथा कुम्भं करोतीति कुम्भकार इत्यत्र मण्यण' [पाणिनि ३.२ १] तथा हिमवन्तं शृणो तीति अत्र कस्मान्न भवतीति चोदिते सत्याह-इह न भवति अनभिधानात्' इति ।
| SR No. | 005498 |
| Book Title | Nyayamanjari Ahanika 04 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayant Bhatt, Nagin J Shah |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 332 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |