Page Text
________________
આ ક્તવહેતુની પ્રમાણુતા સાથેની વ્યાપ્તિનું ગ્રહણ જ થાઓ. [વેદના કર્તા આપ્તપુર છે, કારણ કે તે વેદે રચનારૂપ છે વગેરે અનુમાન અને પરપક્ષને અસંમત જે બીન' અનુમાન આપવામાં આવ્યાં છે તે બધાં આપ્તતત્વ હેતુની પક્ષમતાની સિદ્ધિમાં સહાયક છે. આ વિસ્તાર કરવાની જરૂર નથી.
63. વ્યાતિ: પુનરશ્ય દેતોરાયુર્વેઢાઢવા નિરયન્ત | વિઘટીદોઢमूलादेरप्यौषधस्य इत्थमुपयोगादिदमभिमतमासाद्यते । अस्य च क्षीरचुक्रादिविरोध्यशनस्य परिहारादिदमनिष्टमुपशाम्यतीत्यादिष्वायुर्वेदशास्त्रेषु प्रत्यक्षेण तस्यार्थस्य तथा निश्चयादर्थाविसंवादित्वं नाम प्रामाण्यं प्रतिपन्नं, तच्चेदमाप्तवादप्रयुक्तम् । अतो यत्राप्तवादत्वं तत्र प्रामाण्यमिति व्याप्तिर्गह्यते । तथा मन्त्राणां प्रयोगे वृश्चिकमुजगदष्टस्य भक्षितविषस्य वा निर्विषत्वम् , अपस्मारपिशाचरूपिकागृहीतस्य तदु मोचनम् , अतिरभसोजिहानेषु दुष्टमेघेषु सस्यरक्षणमित्येवमुपलब्धम् । अतस्तेषां विषभूताशनिशमनकुशलानामाप्ता उपदेष्टार इति तत्रापि तथैव व्याप्तिनिश्चयः ।।
63. આસ્તિકતત્વ હેતુની પ્રમાણતા સાથેની વ્યાપ્તિ આયુર્વેદાદિવ કોમાં નિશ્ચિતપણે ગૃહીત થાય છે. પિપલી, પટોલમૂલ, વગેરે ઔષધનો આ તે ઉપયોગ કરવાથી આ ઇચ્છિત પ્રાપ્ત થાય છે અને આ ઔષધને વિરોધી ખોરાક લીર, યુક્ર વગેરે નહિ ખાવાથી અનિષ્ટ શમી જાય છે વગેરે વગેરે. આયુર્વેદશાસ્ત્રમાં જે કહ્યું છે તેનો અર્થ બરાબર તે જ (અર્થાત સાચે) છે એ નિશ્ચય પ્રત્યક્ષ દ્વારા થતા હોઈ અર્થાવિસંવાદિત્ય નામે પ્રામાણ્યા જ્ઞાત થાય છે, અને તે પ્રામાણ્ય આપતોક્તત્વને કારણે છે. તેથી જ્યાં જ્યાં આક્તિત્વ છે ત્યાં પ્રામાણ્ય છે એ વ્યાપ્તિનું ગ્રહણ થાય છે. વળી જ્યારે મંત્રોનો પ્રયોગ કરવામાં આવે છે ત્યારે વીંછીથી કે સાપથી ડસાયેલી વ્યકિતનું કે ઝેર પી ગયેલ વ્યકિતનું ઝેર ઊતરી જાય છે. અપસ્માર નામના દુષ્ટ પિશાચે જેને ગ્રહ્યો હોય છે તેને તેનાથી છૂટકારો થાય છે, અત્યંત ઝડપથી ત્રાટક્તા દુષ્ટ મેમાં પાકનું રક્ષણ થાય છે--આ બધું દેખ્યું છે. તેથી વિષ, ભૂત અને વીજળીનું શમન કરવામાં કુશળ લોકને ઉપદેશ આપનારા આત પુરુષો છે. આમ ત્યાં (= વેદની બાબતમાં) પણ તે રીતે જ વ્યાતિનું ગ્રહણ થાય છે.
64. ननु आयुर्वेदादौ प्रामाण्यं प्रत्यक्षादिसंवादात् प्रतिपन्नम् , नाप्तोक्तत्वात् । अतः कथमाप्तोक्तत्वस्य तत्र व्याप्तिग्रहणम् ? नैतदेवम् , प्रत्यक्षादिसंवादात् तन्निश्चीयतां नाम प्रामाण्यम् । उत्थितं तु तदाप्तोक्तत्वात् । प्रत्यक्षादावप्यर्थक्रियाज्ञानसंवादात् प्रामाण्यस्य ज्ञप्तिः, उत्पत्तिस्तु गुणवत्कारककृतेत्युक्तम् । नद्यादिवाक्यानि च विप्रलम्भकपुरुषभाषितानि विसंवदन्ति लोके दृश्यन्ते । तेनाप्तप्रणीतत्वमेव तेषां प्रामाण्य कारणम् , कारणशुद्धिमन्तरेण सम्यक्प्रत्ययानुत्पादात् । निश्चयोपायस्तु प्रत्यक्षं भवतु, न तु तत्कृतमेत्र प्रामाण्यम् । अतः युक्तमाप्तोक्तताया आयुर्वेदादौ व्याप्तिग्रहणम् ।
68 મીમાંસક-યુવેદ વગેરેમાં પ્રોગ્ય પ્રશ્ન આદિ) રાજ સંવાદને કારણે થાય છે અને નહિ કે આતંકતત્વને કારણે. તેથી આતંકતત્વને પ્રામાણ્ય સાથેના વ્યાપ્તિસંબધનું ગ્રહણ કેવી રીતે થાય ?
| SR No. | 005498 |
| Book Title | Nyayamanjari Ahanika 04 05 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jayant Bhatt, Nagin J Shah |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1989 |
| Total Pages | 332 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |