Nyayamanjari Ahanika 04 05

SR No.: 005498
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Bhatt, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1989
Total Pages: 332
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 41

૨૪
શબ્દ-અર્થ વચ્ચેના મીમાંસકમાન્ય શક્તિરૂપ સંબંધનું નયાયિકકૃત ખંડન
42. अत्रोच्यते । न नित्यः सम्बन्ध उपपद्यते, शब्दवदर्थवच्च तृतीयस्य तस्य प्रत्यक्षादिना प्रमाणेनाप्रतीयमानत्वात् ।
ननु शक्तिरूपः सम्बन्ध इत्युक्तम् । शक्तिश्च तदाश्रितेति कथं धर्म्यन्तरवत् पृथक्तया प्रतीयेत ।
42. नैयायि:--21 सभा मे पाये छी नित्य घटत नथा, કારણ કે શબ્દ અને અથની જેમ ત્રીજો પેલો નિત્ય સંબંધ પ્રત્યક્ષ આદિ પ્રમાણથી જ્ઞાત થતું નથી.
મીમાંસક–સંબંધ શક્તિરૂપ છે એમ અમે કહ્યું છે. અને શકિત શબ્દાશ્રિત છે તો પછી જેમ અન્ય ધર્મ શબ્દથી પૃથરૂપે જણાય તેમ તે શકિત શબ્દથી પૃથફરૂપે કેવી રીતે नाय ?
___43. नैतत् साम्प्रतम् , स्वरूपसहकारिव्यतिरिक्तायाः शक्तेः सूक्ष्मायाः प्रागेव विस्तरतः प्रतिक्षिप्तत्वात् । न च शक्तिः प्रत्यक्षगम्या, द्रव्यस्वरूपवदनुपलम्भात् । नानुमेया, कार्याणामन्यथाऽपि घटमानत्वात् । कल्पयित्वा च शक्तिमपरिहार्यः समयः, समयमन्तरेणार्थप्रतिपत्तेरसिद्रेः । सिद्धे च समये तत एवार्थसिद्धेः किं नित्य सम्बन्धाश्रयणेन ।
____43. नैयायि:--- 21 योग्य नथी, १२९१ २१३५ २१ने सवारीया दुही सूक्ष्म शतिना વિસ્તારથી નિરાસ અમે પહેલા જ કરી દીધું છે. શકિત પ્રત્યાગમ્ય નથી, કારણ કે તે જેમ દવ્યસ્વરૂપ ઉપલબ્ધ છે તેમ ઉપલબ્ધ નથી. તે અનુમેય પણ નથી, કારણ કે કાર્યો [શકિત વિના) અન્યથા પણ ઘટી શકે છે. વળી શકિતની કલ્પના કરીનેય સમયને તે છોડી શકાય એમ છે જ નહિ, કારણ કે સમય વિના અર્થનું જ્ઞાન અસિદ્ધ રહે. [શકિતની કલ્પના કરીએ તોય, શકિત અતીન્દ્રિય હોઈ “આ શબ્દ આ અર્થમાં શકત છે એ સમય તે માનવો જ પડે, અન્યથા નિયત શબ્દથી નિયત અથનું જ્ઞાન થાય નહિ.] એથી ઊલટું સમય સિદ્ધ હોય તે તેમાંથી જ અર્થની સિદ્ધિ થતી હોવાને કારણે નિત્ય સ્વિાભાવિક] સંબંધનો આશ્રય લેવાની शी १३२ ? .
44. यत्तुक्तं समयस्य पुरुषेच्छाधीनत्वात् तस्याश्चाव्याहतप्रसरत्वात् वाच्यवाचकव्यत्ययः स्यादिति, तदयुक्तम् , शक्त्यभावे शब्दस्यैव वाचकत्वे योग्यत्वात् । का पुनः शक्त्यभावे योग्यताऽस्येति चेत्, योऽयं गत्वादिजातियोगः क्रमविशेषोपकृतः । गत्वौत्वादिसामान्यसम्बन्धो हि यस्य भवति स वाचकत्वे योग्य इति इतरस्तु वाच्यत्वे, यथा द्रव्यत्वाद्यविशेषेऽपि वीरणत्वादिसामान्यवतां कटनिष्पत्तौ, तन्तुत्वादिसामान्यवतां च पटनिष्पत्तौ । न च तत्र शक्तिरस्तीत्युक्तम् । न च कारणे