________________
વાક્યર્થ ભાવના છે એ મત
१२ ।
207. उच्यते । स्यादेतदेवं यदि हि ‘स्वर्गकामः' इति न श्रूयेत । तस्मिंस्तु श्रुते नैवं भवितुमर्हति । कुतः ?
वर्गे साध्यत्वसम्बन्धादलब्ध्वा साध्यताऽन्वयम् ।
यजिस्तदानुगुण्येन करणांशेऽवतिष्ठति ॥ खर्गस्य हि काम्यमानत्वात्, प्रीत्यात्मकत्वेन चानन्यार्थत्वात्, साध्यतायां योग्यत्वात्, किमित्यंशोपनिपाते सिद्धे तत्रालब्धनिवेशो यजिस्तदपेक्षितां करणतामेव योग्यत्वादवलम्बते ।
सामानाधिकरण्यं च ज्योतिष्टोमादिभिः पदैः ।
एवं सत्युपपद्येत करणत्वानुवादिभिः ।। कर्मनामधेयत्वं च ज्योतिष्टोमादीनां शब्दानामुक्तम् ।
207. भावनापाध्याय नाही - मानो उत्तर अमे मापी छीमे ले ' म' पE વાકયમાં ન કહેવાયું હોય તે આમ બને. પરંતુ “સ્વર્ગકામ’ પદ વાક્યમાં કહેવાયેલું હોઈ આમ બનવું યોગ્ય નથી,
२ - शाथी ? ભાવનાવાક્ષાર્થવાદી- પ્રિત્યયાર્થ ભાવના અર્થત પુરુષવ્યાપાર સાથે સાત્વનો સંબંધ સ્વગમાં હેવાને કારણે, સાધ્યત્વને અન્વયસંબંધ પ્રિત્યયાર્થ ભાવના સાથેન પામીને જિ (Rયાગ) સ્વર્ગને અનુગુણરૂપે (=અનુકૂળ સહાયકરૂપે) કરણુશમાં સ્થિર થાય છે. સ્વર્ગ કામ્યમાન હોવાને કારણે તેમ જ સુખાત્મક હોવાને કારણે બીજા કેઈ માટે ન હેઈ સાધ્યતાની યોગ્યતા ધરાવે છે અને સાધ્યતાની ગ્યતા ધરાવતું હોઈ સાધ્યાંશમાં પડે છે એ સિદ્ધ થતાં સાધ્યતામાં પ્રવેશ ન પામતે યાગ સ્વર્ગને અપેક્ષિત કરણતાને જ યોગ્યતાને કારણે ગ્રહે છે. આવું હેતાં કરણવાનુવાદી જ્યોતિષ્ઠોમ વગેરે પદો સાથે યાગનું સામાનાધિકરણ્ય ઘટે છે. [ज्योतिष्टोमेन स्वर्गकामो यजेत = ज्योतिष्टोमेन यागेन स्वर्ग भावयेत् । ज्योतिष्टोम पडे સ્વગકામ જે = તિબ્રોમ યાગ વડે તે સ્વર્ગને કરે.] તિછમ વગેરે શબ્દો યાગ આદિ કર્મોનાં નામે છે એ અમે જણાવી ગયા છીએ.
208. ननु साध्यत्वपक्षसाक्षितामपि कर्मनामधेयानि भजन्ते, 'अग्निहोत्रं जुहोति' इति । नैष दोषः । साध्य एव भवन् भावार्थः साधनतामवलम्बते । तत्रापि हि वर्गभावनायामग्निहोत्राख्यो हामः करणमेव, अन्यथा खर्गकामपदानन्वयप्रसङ्गादित्युक्तम् । नामधेयपदं तु किञ्चित् कर्मतामनुवदति अग्निहोत्रमित्यादि, किश्चित् करणतां ज्योतिष्टोमेनेति । तस्मात् यजे: करणत्वेनैवान्वय इति सिद्धम् । यत्त प्रस्यासनत्वात्