Nyayamanjari Ahanika 04 05

SR No.: 005498
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Bhatt, Nagin J Shah
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 1989
Total Pages: 332
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 9 MB

Page 205

૧૮૮
-
વિકલ્પનું એકત્વ રહે છે કેણ?
જ તે દર્શનેના સામર્થ્યથી ઉત્પન્ન થતા વિકલ્પ પણ ભેદ સહિત જ ઉલ્લસે છે; વળી આ વિકલ્પોનું કઈ એક કાર્ય નથી જેને આધારે તેઓ (= વિક) એકત્વ પામે.
102 केन च विकल्पानामेकत्वं गृह्यते ? न दर्शनेन, तस्य दृश्यविषयत्वात् : । न विकल्पान्तरेण, सर्वविकल्पानामारोपितार्थपर्यवसितत्वेन खाकारविषयत्वेन वा परस्परभेदाभेदपरिच्छेदसामर्थ्यासम्भवात् । - 102. ઉપરાંત, વિકલ્પનું એ રહે છે કોણ ? દર્શન નથી ગ્રહતું, કારણ કે તેને વિષય દશ્ય છે અર્થાત સ્વલક્ષણ છે. વિકલ્પાન્તર તે એકત્વને નથી ગ્રહને કારણ કે બધા જ વિકલ્પને વિષય આરેપિત અર્થ છે અથવા પિતાને જ આકાર (વિજ્ઞાનાકાર) છે. એટલે વિકલ્પોના પરસ્પરના ભેદ કે અભેદનું જ્ઞાન કરવાનું સામર્થ્ય તેમનામાં સંભવતું નથી.
103. ગય ગૂંથાત્ વિવલપોલ્ઝિયમના કામેાનવામાદ્ધિનારૈમ્ | यादृशमेव एकशाबलेयादिखलक्षणदर्शनान्तरभुवाऽपि विकल्पेनोल्लिखित आकारो गौरिति तादृशमेव गोपिण्डान्तरदर्शनान्तरजन्मनाऽपीति विषयाभेदात्तदैक्यमुच्यते । तदुल्लिख्यमानेऽपि विषये भेदो हि न प्रतिभासते इत्यत एष विकल्पो भिन्नान्यपि दर्शनानि मिश्रीकरोति दर्शनोपारूढस्य भेदस्याग्रहणादिति ।
103. બદ્ધ–વિકલ્પમાં ઉલિખિત થતા આકારના ભેદોના અગ્રહણને કારણે જ વિકલ્પનું ઐકળે છે. જેમ એક શાબલેય ગોસ્વલક્ષણના દર્શન પછી તરત જ ઉપન્ન થયેલ વિકલ્પ ગો” એવા આકારનો ઉલ્લેખ કરે છે તેમ જ બીજી ગવ્યક્તિના દર્શન પછી તરત ઉત્પન્ન થયેલે વિકલ્પ તેવા જ આકારને ઉલ્લેખ કરે છે, એટલે વિષયભેદના કારણે વિકલ્પની એક્તા કહેવાઈ છે. જ્યારે આ એક વિકલ્પમાં વિષય ઉલ્લિખિત થાય છે ત્યારે ભેદને પ્રતિભાસ થતો નથી, એટલે આ વિકલ્પ ભિન્ન દર્શનેનું પણ એકીકરણ કરે છે કારણ કે વિકલ્પ દર્શનમાં ઉપારૂઢ થયેલા ભેદનું ગ્રહણ કરતા નથી.
104. તવેતર ન દુર્ઘામમમિધીતે | વિસ્તાર્વજ્ઞાનક્ષણસ્વમાવत्वादन्योन्यं भिन्ना एव भवन्ति । यस्तु विकल्पोल्लिखित आकारोऽनुपलभ्यमानभेद: स तेभ्यो व्यतिरिक्तोऽव्यतिरिक्तो वा ? व्यतिरिक्तश्चेत् , सामान्यमेवेदं नामान्तरेणोक्तं भवति । अवास्तवत्वकृतो विशेष इति चेत् , न, अवास्तवत्वे युक्त्यभावात् । अव्यतिरिक्तश्चेत् स आकारस्तर्हि विकल्पखरूपवद् भिद्यते एवेति कथं तदैक्यं, कथं वा तदैक्येन भिन्नानामपि दर्शनानां मिश्रीकरणमवकल्पते ? - 104. નાયિક—આ પણ તમે હૃદયને રુચે એવું ન કહ્યું. વિકલ્પ વિજ્ઞાનક્ષણસ્વભાવ હાઈ પરસ્પર ભિન્ન જ હોય છે. વિકલ્પોમાં ઉલિખિત આકાર, જેને ભેદ ચહાતા નથી તે વિકથી ભિન્ન છે કે અભિન્ન ? ભિન્ન હોય તે બીજા નામે સામાન્ય જ કહેવાયું