________________
સામાન્ય-વિશેષ બે રૂપે એક વસ્તુમાં ઘટે છે
१७४
83.
अथानुवृत्तिव्यावृत्तिनैरपेक्ष्येण केवलम् । वस्त्वेव गृह्यते कामं कीदृक् तदिति कथ्यताम् ।। निर्विकल्पकवेलायां निर्दष्टं तन्न शक्यते । तदुत्थास्तूभयत्रापि साक्ष्यं ददति निश्चयाः ॥ वस्तुनोऽङ्गीकृता प्राज्ञैरत एवोभयात्मता ।
यौ ब्रूतस्त्वेकरूपत्वं तावुभावपि बालिशौ ॥ .. 83. અનુવૃત્તિ-વ્યાવૃત્તિની અપેક્ષા વિના કેવળ વસ્તુ જ નિર્વિકલ્પ પ્રત્યક્ષામાં ગૃહીત થતી હોય તે ભલે થાઓ, પરંતુ તે વસ્તુ કેવી છે તે કહે. નિર્વિકલ્પ પ્રત્યક્ષ વખતે તે તે વસ્તુ કેવી છે એને નિર્દેશ કરે શક્ય નથી. નિર્વિકલ્પ પ્રત્યામાંથી ઉત્પન્ન થયેલા નિશ્ચય (=સવિકલા પ્રત્યક્ષ) તે બંને તરફની સાક્ષી આપે છે, એટલે જ બુદ્ધિમાને વસ્તુની ઉભયાત્મક્તા (=સામાન્ય વિશેષાત્મક્તા સ્વીકારે છે. જે એકરૂપતાની (સામાન્યાત્મકતા કે વિશેષાત્મકતાની) વાત કરે છે તે બંને બાલિશ છે.
84. यदप्यभिहितम् इतरेतरविरुद्धरूपसमावेश एकत्र वस्तुनि नोपपद्यते इति, तदपि न सम्यक् ।
___ परस्परविरोधोऽपि नास्तीह तदवेदनात् ।
एकबाधेन नान्यत्र धीः शुक्तिरजतादिवत् ॥ यत्र हि विरोधो भवति तत्रैकतररूपोपमर्दैन रूपान्तरमुपलभ्यते, प्रकृते तु नैवमिति को विरोधार्थः ? छायातपावपि यद्येकत्र दृश्यते किं केन विरुद्धमभिधीयेत ? । अदर्शनात्त तद्विरुद्धमुक्तम् । न चैवमिहादर्शनमित्यविरोधः ।
अत एवेह मिथ्यात्वमेति नान्यतरा मतिः ।
न ह्यन्योन्योपमर्दैन बुद्धिद्वितयसम्भवः । तथा चाहयथा कल्माषवर्णस्य यथेष्टं वर्णनिश्चयः । चित्रत्वाद्वस्तुनोऽप्येवं भेदाभेदावधारणम् ॥ [श्लो.वा.आकृति.५७]
इत्येवमविरोधेन भेदाभेदावधारणात् ।
उभयात्मकतैवास्तु वस्तूनां भट्टपक्षवत् ॥ 84. પરસ્પર વિરુદ્ધ રૂપને એક વસ્તુમાં સમાવેશ ઘટતો નથી એમ જે કહેવામાં આવ્યું તે પણ ગ્ય નથી. પરસ્પરવિરોધ પણ અહીં નથી કારણ કે પરસ્પરવિરોધનું વેદન
