________________
ચિત્રા-કારીરીનાં ફળના ઐહિકત્વ-પારલૌકિકતની ચર્ચા પણ આપવામાં આવ્યું છે. વૃષ્ટિ ઘણું વધારે જનોને ઉપકાર કરે છે એ વાત ખરી. વધુ તુલના કરવાની જરૂર નથી.
195. यदपि प्रत्यासन्नत्वेन काम्यमानत्वाद् वृष्टेरै हिकत्वं कथ्यते, तदपि ताडगेव, पश्वादेरपि तथैव काम्यमानत्वात् । तत्रावग्रहविहितसन्तापतया प्रत्यासन्नत्वेन वृष्टरभिलष्यते, इहापि दोर्गत्योद्वेगादासन्नतयैव पशवः काम्यन्ते । तस्मात् 'वारिदस्तृप्तिमानोति सुखमक्षयमन्नदः' इत्यादिवचनोपदिष्टसामान्यसुखसाधनादृष्टनिबन्धनैवेयमिहाकृतकर्मणां वृष्टिपश्वादिसम्पदिति । न बृहस्पतिमतवदकर्मनिमित्तं फलम् , नापि कर्मफलसाध्यसाधनभावनियमव्यवहारोल्लङ्घनमिति ।
195. શંકાકાર–વૃષ્ટિનું એહિક કહેવાયું છે કારણ કે તે તરત જ થાય એવી કામના કરવામાં આવતી હોય છે.
તૈયાયિક—એમ તે પશુ વગેરે ફળે પણ અહિક થાય કારણ કે પશુ વગેરે પણ તરત જ મળે એવી કામના કરવામાં આવતી હોય છે.
શંકાકાર-ત્યાં (અર્થાત વૃષ્ટિની બાબતમાં) દુકાળે દીધેલ સંતાપને કારણે વૃષ્ટિ તરત જ થાય એવી ઈચ્છા કરવામાં આવે છે.
તૈયાયિક–એમ તે અહીં પણ દુકાળને ઉદ્વેગને કારણે પશુઓ તરત જ મળે એવી કામના કરવામાં આવે છે. તેથી પાણી આપનાર તૃપ્તિ પામે છે, અન્ન આપનાર અક્ષય સુખ પામે છે, ઈત્યાદિ વચને દ્વારા ઉપદેશવામાં આવેલ સામાન્ય સુખને સાધનરૂપ અદષ્ટ જ આ જન્મમાં ન કરેલાં કર્મોનાં વૃષ્ટિ, પશુ, વગેરે સંપત્તિરૂપ ફળોનું કારણ છે; એટલે ચાર્વાક મતની જેમ અહીં ફળ કમ કર્યા વિના મળતું નથી, તેમ જ કર્મ અને ફળ વચ્ચેના સાધ્ય સાધનસંબંધરૂપ નિયમના વ્યવહારનું ઉલ્લંઘન પણ અહીં નથી.
196. यच्च कारीर्याः क्वचित् फलविसंवादे समाधानमुक्तम्"फलति यदि न सर्व तत्कदाचित्तदेव । ध्रुवमपरमभुक्तं कर्म शास्त्रीयमास्ते ॥ इति [श्लोवा०चित्रा०परि० १.१.५]
तेन साऽप्यनियतफलैव स्यात् । न हि तत्कर्मान्तरमासंसारं प्रतिबन्धकं भवति । फलोपभोगाद्धि तस्यावश्यं क्षयेण भवितव्यम् । प्रतिबन्धके च क्षीणे कार्या स्वफलं तदा दातव्यमेव । साऽप्यदत्तफला न क्षीयते एवेत्येवं जन्मान्तरे तत्फलसम्भवात् तस्या अपि अनियतफलत्वम् । अनेन च प्रकारेण चित्रादेरप्यनियतफलत्वमस्माभिरिष्यते एव, यत्र सम्यक् प्रयुक्तायामपीष्टौ कर्मान्तरप्रतिबन्धादेव पशूनामनुपलग्भः कल्प्यते । सर्वथा सद्यःफलत्वमात्रवर्ज समानयोगक्षेमा कार्या चित्रोष्टिः ।