Deshna Chintamani Part 03 04 05

SR No.: 005485
Original Sutra Author: N/A
Author: Vijaypadmsuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
Total Pages: 616
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 14 MB

Page 123

૮૮
[ શ્રી વિજપાસરિકૃતજીતી શકાય જ નહી અને વીર પુરૂષમાં શાંતિ દેખાતી નથી. માટે જે શાંત હોય તે વીર કઈ રીતે હોય? ને જે વીર હોય તે શાંત કેમ હોય ? આ રીતે વ્યવહાર દષ્ટિથી જણાતા વિરોધને દૂર કરવા માટે શાંત શબ્દના (૧) વિષય કષાયાદિને દૂર કરનારા (૨) શાંતિને ધારણ કરનાર આ બે અર્થો અને વીર શબ્દના (૧) આત્મિક વલાસને ધારણ કરનાર (૨) શૌર્યાદિને ધારણ કરનાર આ બે અર્થે લક્ષમાં રાખીને ઇંદ્ર સ્તુતિ કરતાં જણાવ્યું કે હે પ્રભુ! આપ શાંત છતાં વીરવ્રતને ધારણ કરનારા છે. વળી હે પ્રભુઆપ સમતા અને પ્રથમ ગુણને ધારણ કરનારા છતાં કર્મો રૂપી કાંટાઓને (કેટકે) કુટી નાખનારા છે. અહીં પણ વિરોધાલંકાર જણાવ્યું છે, એટલે જે પુરૂષ સમતા અને પ્રશમ ગુણવાળો હોય, તે પુરૂષ કેઈને પણ કઈ રીતે કુટી (મારી) શકે ? કારણું કે ક્રોધી માણસ જ સામા માણસને કુટે છે એટલે ક્રોધમાં આવીને જોરથી માર મારે છે. આ રીતે ક્રોધને સમતા સહિત પ્રશમ ગુણની સાથે વિરોધ જાણો. હવે તેને પરિહાર આ રીતે કરેપ્રભુ પ્રશમ અથવા સમતા ભાવથી કર્મોનો નાશ કરે છે. અને તે પ્રભુ ! તમે અભવ છતાં મહેશ છે. અહીં પણ વિરોધાભાસ અલંકાર સમજવો. તે આ રીતે (૧) અભવ–શંકર નહિ, (૨) ને ભવ એટલે સંસાર રહિત. અન્ય ધર્મોને માનનારા બીજાઓ એમ માને છે કે ભવ એટલે શંકરનું બીજું નામ મહેશ (મહાદેવ) છે. આથી અર્થને વિરોધ એ આવ્યો કે–ભવ (શંકર) એ મહેશ (મહાદેવ) કહેવાય, પણ જે અભવ (શંકરથી ભિન્ન) હોય, તે મહાદેવ કઈ રીતે કહેવાય? આ વિરોધને પરિહાર કરનાર-ઉપર જણાવેલા અભવ શબ્દના બે અર્થે લક્ષ્યમાં રાખીને ઈંદ્ર કહે છે કે હે પ્રભુ! તમે સંસારની રખડપટ્ટીને નાશ કરનારા મહાદેવ એટલે દેવાધિદેવ છે. તથા હે પ્રભુ! આપ અગદ છતાં નરકને છેદનાર છે. અહીં પણ વિરોધાભાસ અલંકાર જણાવ્યો છે. તેથી અગદ શબદના (૧) ગદા નામના શસ્ત્રને નહિ ધારણ કરનારા ગદાને પાસે નહિ રાખનારા), (૨) ગદ (રોગ) રહિત. આ બે અર્થો યાઢ રાખવા જોઈએ. અન્ય ધમીએ એમ માને છે કે–ગદાને ધારણ કરનારા વિષ્ણુ ભગવાન લોકેને નરકના બંધનો છેદીને સ્વર્ગમાં લઈ જાય છે. તેથી કૃષ્ણના ગદાધારી અને નરકચ્છેદી નામે સુપ્રસિદ્ધ છે. આથી અર્થને સમજવામાં વિરોધ એ આવ્યો કે- જે ગદાધારી હોય તે તો નરકના બંધનો છેદી શકે, પણ જે અગદ એટલે ગદા વિનાના છે, તે નરક છેદી કઈ રીતે કહેવાય? આવા વિરોધને પરિહાર કરવાના ઇરાદાથી સ્તુતિ કરતાં ઈંદ્ર જણાવ્યું કે હે પ્રભુ! આપ રોગ રહિત છે, ને નરક છેદી એટલે આપની આજ્ઞા પ્રમાણે મોક્ષ માર્ગની આરાધના કરનાર ભવ્ય જીને નરકમાં જવા દેતા નથી. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે–તે ભવ્ય છે આપના કહ્યા મુજબ મક્ષ માર્ગને જ આરાધે છે, તેથી સ્વર્ગમાં કે મોક્ષમાં જાય છે. તેમજ હે પ્રભુ ! આપ અરાજસ છતાં બ્રહ્મરૂપ છે. અહીં પણ વિરોધાભાસ અલંકાર જણાવ્યા છે. તે સમજતાં પહેલાં અરાજસ શબ્દના (૧) જે ગુણ રહિત (૨) અને ધૂળના સમૂહ વિનાના. આ બે અર્થો, તથા બ્રહ્મરૂપ શબ્દના (૧૩ બ્રહ્મા (અન્ય ધર્મિઓએ માનેલા દેવ) જેવા, (૨)