Page Text
________________
२३४
सांव्यवहारिकप्रत्यक्षविचारः। [२. ५. (प.) वाधारहितप्रवृत्तिनिवृत्ती इति इप्रविषये,' अनिष्टविषये च ॥४॥ सांव्यवहारिकस्य प्रकारौ दर्शयन्ति ---- तत्राद्यं द्विविधमिन्द्रियनिवन्धनमनिन्द्रियनिवन्धनं च ॥५॥ १ इन्द्रियाणि चक्षुरादीनि निबन्धनमस्येतीन्द्रियनिबन्धनम् ।
२ नन्विन्द्रियज्ञाने मनोऽपि व्यापिपर्तीति कथं न तेन व्यपदेशः : उच्यते-- इन्द्रियस्याऽसाधारणकारणत्वात् । मनः पुनरनिन्द्रियवेदनेऽपि व्याप्रियत इति साधारण तत् । आसाधारणेन च व्यपदेशो दृश्यते, यथा--पयःपवनाऽऽतपादिजन्यत्वेऽप्यङ्करस्य बीजेनैव व्यपदेशः--शायङ्कुरः, कोदवाङ्कुरोऽयमिति ।
अनिन्द्रियं मनो निबन्धनं यस्य तत्तथेति ।। સાંવ્યાવહારિક પ્રત્યક્ષના ભેદ દેખાડે છે –
તેમાં પ્રથમ સાંવ્યવહારિક પ્રત્યક્ષ બે પ્રકારે છે–ઇન્દ્રિયનિબંધન અને मनिन्दियनिमयन. ५.
S૧ ચક્ષુ આદિ ઇન્દ્રિયેથી જે ઉત્પન્ન થાય છે તે ઇન્દ્રિયનિબન્ધન અર્થાત્ ઈન્દ્રિય કારણક.
१२ शंका-न्द्रियज्ञानमा भनन ५९५ व्यापार डाय छ. तो तेने भनी નિબન્ધન શા માટે નથી કહેતા ?
समाधान-न्द्रियथा यता ज्ञानमा छन्द्रिय असाधा२९५ ४१२७१ छ, न्यारे भान તે અનિન્દ્રિયજ્ઞાનમાં પણ કારણ છે. માટે મન સાધારણ કારણ છે. જગતની કોઈ પણ વસ્તુને વ્યવહાર તે હંમેશા અસાધારણ કારણથી જ થતો દેખાય છે. પૃથ્વી, પાણી, પવન, તડકો વિગેરે કારણોથી ઉત્પન્ન થતું હોવા છતાં પણ “આ શાલિને કરે છે, “એ કોદ્રવને અંકુર છે એમ અસાધારણ કારણ રૂપ બીજથી જ તેને વ્યવહાર થાય છે.
અનિદ્રિય અર્થાતુ મને. અનિન્દ્રિયને કારણે ઉત્પન્ન થનારું જ્ઞાન અનિન્દ્રિયનિબન્ધન છે.
३ इदमिदानी मनाग् मीमांसामहे--प्राप्यकारीणीन्द्रियाणि, अप्राप्यकारीणि वेति । तत्र प्राप्यकारीण्येवेति कणभक्षाऽअपादमीमांसकसांख्याः समारत्यान्ति । चक्षुः-- श्रोत्रेतराणि तानि तथेति ताथागताः । चक्षुर्वजानीति तु तथा स्याद्वादाऽवदातहृदयाः ।
४ तत्र प्रथमे प्रमाणयन्ति-- चक्षुः प्राप्य मतिं करोति विषये बाह्येन्द्रियत्वादितो
यद बाह्येन्द्रियताऽऽदिना परिगतं तत् प्राप्यकारीक्षितम् । १ इष्ट विषये प्रवृत्तिनिवृत्ति च ल ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005476 |
| Book Title | Ratnakaravatarika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dalsukh Malvania |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 254 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 23 MB |