Page Text
________________
९२
चना
शून्यवादः।
[ १. ११. (५०) कथञ्चिदनेकरूपत्वादिति । न चैतत् तन्त्रान्तरीयैः सह विरुद्धम् , वैशेषिकैरपि एकस्मिन्नवयविनि बहूनां खण्डावयविनामङ्गीकारात् । . (टि.) अवयवीति स्थूलोऽवयवी । उपेयते इति अशीबियत एव । तस्येति स्थूलावयविनः । 'वैशेषिकैरपि एकस्मिन्नवयविनि बहूनां खण्डावयविनामङ्गीकारात् । अविष्यम्भावेनेति कथञ्चित्तादात्म्येन।
__ यच्च 'अर्थसमकालम्' इत्याद्युक्तम् , तत्रापि विक पद्वयमपि स्वीक्रियत एव, अस्मदादिप्रत्यक्षं हि योग्यसमकालार्थाऽऽकलनकुशलम् , स्मरणमतीतस्य, शाब्दानुमाने त्रैकालिकस्याऽप्यर्थत्य परिच्छेदके। निराकारं चैतद् द्वयमपि । न चातिप्रसङ्गः । तद्ग्रहण परिणामश्चेदाकारः, तदभ्युपगच्छामः: स्वज्ञानावरणवीर्यान्तरायक्षयोपशमविशेपवशादेवाऽस्य नैयत्येन प्रवृत्तेः । शेपविकल्पनिकुरुम्बडम्बरेऽस्वीकार एव तिरस्कारः ।
निरस्ता शून्यता सेयमाशा: शाक्य! वसन्त्यमूः ।
उन्मीलय चिराद् नेत्रे कौतुकालोकनोत्सुके ।।१।। વળી “જ્ઞાન અર્થના સમકાળે છે? વિગેરે જે કંઈ કહ્યું ત્યાં અમે બન્ને વિકલ્પને સ્વીકાર કરીએ છીએ, કારણ કે–આપણા જેવા-ચમચસુધી જોનારાનું - પ્રત્યક્ષ, ગ્ય એવા સમકાળમાં રહેલ પદાર્થને જાણવામાં કુશળ–સમર્થ છે; સ્મરણ અતીતકાળમાં રહેલ પદાર્થને જાણવામાં કુશળ છે, જ્યારે શાબ્દ-આગમ અને અનુમાન ત્રણે કાળમાં રહેલ પદાર્થને જાણવામાં કુશળ છે, અને તે બને જ્ઞાન –સમકાલિક કે અસમકાલિક નિરાકાર છે અને છતાં સર્વ પદાર્થને જાણવારૂપ અતિપ્રસંગ અહીં નથી. અને જે “અર્થગ્રહણ પરિણામ એ જ જ્ઞાનને આકાર છે એમ સ્વીકારતા હે–તો તે અમે માનીએ છીએ, કારણ કે–સ્વજ્ઞાનાવરણીય અને વીર્યાન્તરાય કર્મને પશમવિશેપને કારણે જ્ઞાનને એ પરિણામ પદાર્થ વિશેષમાં નિયત બને છે. અને બાકીના વિકલ્પસમૂહરૂપ આડમ્બરને અસ્વીકાર એ જ અમારો ઉત્તર છે. અર્થાત્ બાકીના વિકપ યુકિતસંગત નથી, તેથી અમે સ્વીકારતા નથી. તે હે શાક્ય ! આ શુન્યતા તે ખંડિત થઈ ગઈ છે, અને દિશાઓ વિદ્યમાન છે, માટે લાંબા કાળથી કૌતુક જોવાને ઉસુક તારા નેત્રોને બોલ.
(५०) शाब्दानुमाने त्रैकालिकस्यापीति साध्यसाधनयोहि प्रतिबन्धं मनसि निश्चित्यानुमानप्रयोक्ता त्रिकालवेदी भवति । निराकारं चैतद् द्वयमपीति । तद्ग्रहणपरिणामश्चेदाकार स्तदभ्युपगच्छामः ।
निरस्ता शून्यतेत्यादि पद्ये निरस्ता मया । कौतुकालोकनोत्लुके इति । त्वया हि शून्यं सर्वमिति कृत्वा नेत्रे निमीलिते। तच्च न, यतः सर्वा अपि दिशो वसन्ति ।
(टि०) समकालेति वार्तमानिकम् । शान्देति आगमः । साध्यसाधनयोः सम्बन्धहेतुशक्तिरूपेण प्रतिवन्धं मनसि निश्चित्यानुमानप्रयोक्ता त्रिकालवेदो भवति अर्थसमकालं तद्भिन्नकाले वा । अतिप्रसङ्ग इति अनियतपरिच्छेदापत्तिः । अस्येति ज्ञानस्य ।
१ विनः । अविष्व पु । २ आगमः । अस्यति पु ।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005476 |
| Book Title | Ratnakaravatarika |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dalsukh Malvania |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1993 |
| Total Pages | 254 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 23 MB |