Page Text
________________
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ- ૨ | દ્વિતીય કાંડ | ગાથા-૪
૨૧
હોઢદાન છે=કેવલી ઉપર આળનું કથન છે, એ દૂષણ છે, તે નથી. જે કારણથી જો તે કેવલ જ્ઞાન જ હોય અથવા દર્શન જ હોય=કેવલ દર્શન જ હોય, તો અકિંચિજ્ઞતા થાય, પરંતુ એમ નથી-કેવલીને કેવલ જ્ઞાન જ કે કેવલ દર્શન જ છે એમ નથી, પરંતુ ક્રમસર બંને છે માટે કેવલીને અકિંચિજ્ઞત્વનો દોષ નથી એમ સંબંધ છે.
હવે હોઢદાન કેવલીને કેમ નથી ? તે સ્પષ્ટ કરે છે –
આલદાન પણ=કેવલી ઉપર આળ ચડાવવાનું પણ, સંભવતું નથી; કેમ કે “ સમ' ઇત્યાદિ ઉક્ત સૂત્રની વ્યાખ્યાનો સંપ્રદાયના અવિચ્છેદને કારણે અપવ્યાખ્યાનત્વતો અયોગ છે. અને આ દુસંપ્રદાય તથી કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શનનો ક્રમિક ઉપયોગ સ્વીકારવો દુ:સંપ્રદાય નથી; કેમ કે તેના અન્ય વ્યાખ્યાતુનોતે કથન વિષયક અન્ય વ્યાખ્યાતૃનો અવિસંવાદ છે. તેના અન્ય વ્યાખ્યાતૃનો અવિસંવાદ સ્પષ્ટ કરવા અર્થે હેતુ કહે છે –
નં સર્વ ર જ સમને ભવં મહાવીરે ઈત્યાદિ પણ આગમમાં વારંવાર ઉચ્ચાર્યમાણ એવા આ શબ્દનું સમય શબ્દનું, આ અર્થપણાથી સિદ્ધપણું છે. તેથી આ દુવ્યાખ્યા છે, જેઓ વડે સમક (એ પ્રમાણે કહેવાયું-કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન સાથે થાય એમ કહેવાયું એ દુઃવ્યાખ્યા છે.) જે કારણથી સમક-કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન સાથે થાય છે, એ પ્રમાણે તમારા વડે જ હોઢદાન કરાયું ભગવાન ઉપર આળ ચડાવાયું. પૂર્વના કથનનું નિરાકરણ કરતાં ગાથાના ઉત્તરાર્ધથી કહે છે –
અને આ વ્યાખ્યાન કરનારા=કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન સાથે થતા નથી એ પ્રમાણે વ્યાખ્યા કરનારા, તીર્થંકરની આશાતનાના અભીરુ છે=તીર્થંકરની આશાતના કરતા ભય પામતા નથી, અને તેત્રતીર્થંકરની આશાતના, તીર્થંકર કાંઈ જાણતા નથી=જ્ઞાનના ઉપયોગકાલમાં સામાન્યરહિત વિશેષ વિષયવાળા જ્ઞાનના ઉપયોગને સ્વીકારીને નિર્વિષય એવું કેવલજ્ઞાન છે તેમ સ્થાપન કરે છે તેથી કેવલી અજ્ઞાની છે એ અધિક્ષેપ છે=તીર્થકરનો અધિક્ષેપ છે. અન્યથા ઉક્તમાં તીર્થંકર વડે અવ્યથા કહેવાયેલામાંeતીર્થકર વડે ‘કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન ભિન્નકાળમાં નથી' એમ કહેવાયેલામાં, તીર્થંકર વડે આમ કહેવાયું છે=તીર્થકર વડે ‘કેવલી ક્રમસર ઉપયોગવાળા છે' એમ કહેવાયું છે એ આલદાન છે. તે આ પ્રમાણે –
જો વિષય-જ્ઞાનનો વિષય એવો ય પદાર્થ, સામાચવિશેષાત્મક છે તો વિષથી એવું કેવલજ્ઞાન વિશેષાત્મક થાય કે સામાવ્યાત્મક થાય, જો વિશેષાત્મક થાય એ પ્રકારે પક્ષ છે તો નિઃસામાન્યવિશેષગ્રાહીપણું હોવાથી કેવલી દ્વારા સામાન્યરહિત વિશેષગ્રાહીપણું હોવાથી, અને તદ્વિકલ એવા તેઓનો= સામાન્ય વિકલ એવા વિશેષોનો, અભાવ હોવાથી નિર્વિષયપણારૂપે તેના અવભાસી એવા જ્ઞાનનો તિવિષયપણારૂપે વિશેષતા અવભાસી એવા કેવલીના જ્ઞાનનો, અભાવ છે; એથી અકિંચિજ્ઞ સર્વજ્ઞ તેથી થાય જ્ઞાનકાળમાં સામાન્યનો બોધ ન હોય તો સર્વજ્ઞ અકિંચિજ્ઞ થાય.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005360 |
| Book Title | Sammati Tark Prakaran Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 168 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 8 MB |