Sammati Tark Prakaran Part 02

SR No.: 005360
Original Sutra Author: N/A
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2012
Total Pages: 168
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 8 MB

Page 101

સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૨ | દ્વિતીય કાંડ | ગાથા-૧૯ કે કેવલીને દ્રવ્ય અને પર્યાય બન્નેનો અક્રમઉપયોગઢય વર્તે છે તથા તદાત્મક એક કેવલ છે. આનો અર્થ જો શાસ્ત્રસંમત હોય તો જેમ શાસ્ત્રમાં મન:પર્યવજ્ઞાનને દર્શનાત્મક અને જ્ઞાનાત્મક કહેલ નથી, પરંતુ મન:પર્યવજ્ઞાનને ફક્ત જ્ઞાનાત્મક સ્વીકારેલ છે તેમ કેવલને પણ ફક્ત જ્ઞાનરૂપ જ સ્વીકારવું જોઈએ. શાસ્ત્રમાં કેવલને માત્ર જ્ઞાનરૂપે સ્વીકારેલ નથી, પરંતુ કેવલજ્ઞાન અને કેવલદર્શન એ પ્રકારે ભેદથી કહેલ છે, માટે કેવલજ્ઞાનનો અને કેવલદર્શનનો ક્રમથી અથવા યુગપદ્ ભિન્ન ઉપયોગય છે જે કેવલ અવબોધરૂપ છે તેમ સ્વીકારવું જોઈએ, એ પ્રકારની શંકા કરીને કહે છે –
ગાથા :
जेण मणोविसयगयाण दंसणं णत्थि दव्वजायाण । तो मणपज्जवणाणं णियमा णाणं तु णिद्दिटुं ।।२/१९।।
છાયા :
येन मनोविषयगतानाम् दर्शनं नास्ति द्रव्यजातानाम् ।
ततो मनःपर्यवज्ञानं नियमात् ज्ञानं तु निर्दिष्टं ।।२/१९ । । અન્વયાર્થ :
ને=જે કારણથી, મuોવિસીયા ધ્વગાયા મનોવિષયગત દ્રવ્યજાતોને મન:પર્યવજ્ઞાનના વિષયગત પરમનોવ્યવિશેષોને, રંસ અસ્થિ=દર્શન નથી=મન:પર્યવજ્ઞાનના વિષયભૂત થવાના કાળમાં તે મનોવર્ગણાના પુદગલો વિશેષ આકારવાળા હોવાથી દર્શન નથી, તો તે કારણથી, મMવUT= મન:પર્યવજ્ઞાન, વિમા નિયમથી, જ્ઞાન, તુજ, frદર્દ નિર્દિષ્ટ છે. ll૨/૧૯ ગાથાર્થ :
જે કારણથી મનોવિષયગત દ્રવ્યજાતોને મન:પર્યવજ્ઞાનના વિષયગત પર મનોદ્રવ્યવિશેષોને, દર્શન નથી=મન:પર્યવજ્ઞાનના વિષયભૂત થવાના કાળમાં તે મનોવર્ગણાના પુગલો વિશેષ આકારવાળા હોવાથી દર્શન નથી, તે કારણથી મન:પર્યવજ્ઞાન નિયમથી જ્ઞાન જ નિર્દિષ્ટ છે. [૨/૧૯ll ટીકા :
यतो मनःपर्यायज्ञानविषयगतानां परमनोद्रव्यविशेषाणां विशेषरूपतया बाह्यस्य चिन्त्यमानस्य घटादेलिङ्गिनो गमकतोपपत्तेः दर्शनं सामान्यरूपं नास्ति, द्रव्यरूपाणां चिन्त्यमानालम्बनपरमनोद्रव्यगतानां चिन्त्याविशेषाणां विशेषरूपतया बाह्यार्थगमकत्वात् तद्ग्राहि मनःपर्यायज्ञानं विशेषाकारत्वाद् ज्ञानमेव, ग्राह्यदर्शनाभावाद् ग्राहकेऽपि तदभावः, ततो मनःपर्यायाख्यो बोधो