Page Text
________________
૧૯૯
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૧ / પ્રથમ કાંડ | ગાથા-પર ગાથાર્થ :
દ્રવ્યાસ્તિકનયનો (આ મત છે) – જે જ કરે છે તે જ નિયમથી વેદન કરે છે. પર્યાયાસિનયનો (આ મત છે) - અન્ય કરે છે, અન્ય ભોગવે છે. ll૧/પરચા ટીકા :___य एव करोति स एव वेदयते नित्यत्वात् द्रव्यास्तिकस्यैतन्मतम्, अन्यः करोत्यन्यश्च भुङ्क्ते क्षणिकत्वात् पर्यायनयस्य, ननु पूर्वगाथोक्तमेव पुनरभिदधता पिष्टपेषणमाचार्येण कृतं भवेत्, न; उत्पत्तिसमनन्तरध्वस्तेन करणम् भोगो वाऽसम्भवीति प्राक् प्रतिपादितम्, इह तु उत्पत्तिक्षण एव कर्ता तदनन्तरक्षणश्च भोक्तेति न पुनरुक्तता । उक्तं च परैः-'भूतिर्येषां क्रिया सैव कारकं सैव વોચ્યતે' 0 રૂતિ ા૨/પરા ટીકાર્ય :
૪ વ.ત્તિ | ‘જે જ કરે છે તે જ વેદન કરે છે, કેમ કે નિત્યપણું છે આ મત દ્રવ્યાસ્તિકનયનો છે, ‘અલ્ય કરે છે અને અન્ય ભોગવે છે ક્ષણિક હોવાથી આ મત પર્યાયાસ્તિકાયતો છે.
નથી શંકા કરે છે – પૂર્વગાથામાં કહેલું જ=પર્યાયાસ્તિકાયતો મત પૂર્વગાથામાં કહો તે જ, ફરી કહેતાં આચાર્યશ્રી વડેeગ્રંથકારશ્રી વડે, પિષ્ટપેષણ કરાયેલું થાય અર્થાત્ પુનરુક્ત થાય છે.
તેનું નિવારણ કરતાં ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
તથી પુનરુક્ત નથી; કેમ કે ઉત્પત્તિ સમનત્તર ધ્વસ્ત એવા તેના વડે પર્યાયાસ્તિકાયના મતે ઉત્પત્તિની બીજી ક્ષણના નાશ પામેલા આત્મા વડે, કરણ અથવા ભોગ અસંભવી છે એ પ્રમાણે પૂર્વની ગાથામાં પ્રતિપાદન કરાયેલું છે. વળી, આ ગાથામાં ઉત્પત્તિ ક્ષણમાં જ કર્તા છે-પર્યાયાકિનયની દૃષ્ટિથી આત્મા ઉત્પત્તિ ક્ષણમાં જ કર્તા છે, અને તેની અનંતર ક્ષણ=પ્રથમ ક્ષણમાં ઉત્પત્તિ થયેલા આત્માની અનંતર ક્ષણ, જ ભોક્તા છે, એથી પુનઃ ઉક્તતા નથી. અને બીજા વડે કહેવાયું છે અર્થાત્ ઉત્પત્તિ ક્ષણનો આત્મા કર્તા છે અનંતર ક્ષણનો આત્મા ભોક્તા છે એમ જે પૂર્વમાં કહ્યું એ પર વડે કહેવાયું છે – “જેઓની ભૂતિ છે=ઉત્પત્તિ છે, તે જ=ભૂતિ જ, ક્રિયા છે અથવા તે જ=ભૂતિ જ, કારક કહેવાય છે.” )
તિ' શબ્દ ઉદ્ધરણની સમાપ્તિ અર્થે છે. ll૧/પરા ભાવાર્થ :
એકાંત દ્રવ્યને અને એકાંત પર્યાયને સ્વીકારનાર પરસ્પર નિરપેક્ષ એવા દ્રવ્યાસ્તિકનય અને પર્યાયાસ્તિકાય શું કહે છે ? તે પ્રસ્તુત ગાથામાં બતાવે છે –
એકાંત દ્રવ્યાસ્તિકનય કહે છે – આત્મા નિત્ય છે. માટે નિત્ય એવો જે આત્મા કરે છેઃકર્મબંધ કરે છે,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005359 |
| Book Title | Sammati Tark Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 234 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 Mb |