Page Text
________________
૧૧૦
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૧ | પ્રથમ કાંડ | ગાથા-૨૮ तदभावे स्वविषयस्याप्यव्यवस्थितेः ततश्च परविषयस्याभावे स्वविषयस्याप्यसत्त्वात् तत्प्रत्ययस्य मिथ्यात्वमेव, तद्व्यतिरिक्तग्राहकप्रमाणस्य चाभावात्, तस्मात् तानेव नयान् पुनः शब्दस्यावधारणार्थत्वात् न इति प्रतिषेधो विभजनक्रियायाः, दृष्टः समयः सिद्धान्तवाच्यमनेकान्तात्मकं वस्तुतत्त्वं येन पुंसा स तथा, स न विभजते सत्येतरतया स्वेतरविषयमवधारयमाणोऽपि तथा तान् न विभजते, अपि त्वितरनयविषयसव्यपेक्षमेव स्वनयाभिप्रेतं विषयं सत्यमेवावधारयतीति यावत्, ‘ग्राह्यसत्यासत्याभ्यां ग्राहकसत्यासत्ये' इत्येवमभिधानम्, तच्च दृष्टाऽनेकान्ततत्त्वस्य विभजनम् 'स्यादस्त्येव
વ્યાર્થતઃ' રૂવંરૂપ /૨૮ાા ટીકાર્ચ -
નિનવનીચે .....રૂવંરૂપમ્પ પોતાના વચનીયમાં=સ્વઅંશના પરિચ્છેદ્યમાં=સ્વઅંશરૂપ પરિચ્છેદ્ય એવા વિષયમાં, સર્વ જ સંગ્રહાદિ નયો સત્ય છે=સમ્યજ્ઞાનરૂપ છે, પરના વિચાલનમાં=પર વિષયના ઉખ્ખનનમાં, મોહ પામેલા છે. જે મોહ પામે એ મોહ' એ વ્યુત્પત્તિથી મિથ્યા પ્રત્યયવાળા છે; કેમ કે પરના વિષયનું પણ સત્યપણું હોવાના કારણે ઉભૂલન કરવા માટે અશક્યપણું છે.
કેમ પર વિષયનું ઉમૂલન કરવું અશક્ય છે ? એથી કહે છે – તેના અભાવમાં=પર વયના વિષયના અભાવમાં, સ્વવિષયની પણ અવ્યવસ્થિતિ છે કહેવાતા નયના વિષયની પણ અવ્યવસ્થિતિ છે, અને તેથી પરવિષયના અભાવમાં સ્વવિષયનું પણ અસત્વ હોવાથી તેના પ્રત્યયનું સ્વનયતા વિષયના પ્રત્યયનું, મિથ્યાપણું જ છે; કેમ કે પર નયના વિષયથી વ્યતિરિક્ત ગ્રાહક પ્રમાણનો જ અભાવ છે=પર નયનો વિષય ન હોય માત્ર સ્વનયનો વિષય હોય તેવા વસ્તુના ગ્રાહકજ્ઞાનનો જ અભાવ છે, તે કારણથી તે જ તયોને દસમયવાળો પુરુષ સત્ય અને ઇતરપણાથી વિભાગ કરતો નથી અર્થાત્ સ્વ ઈતર વિષયને અવધારણ કરતો પણ=આ વયનો આ સ્વ વિષય છે અને આ ઈતર વિષય છે એ પ્રમાણે અવધારણ કરતો પણ, પુરુષ તે રૂપે=સત્યઇતરપણારૂપે, તેઓને વિભાગ કરતો નથી, પરંતુ ઈતરવયના વિષયથી સાપેક્ષ જ સ્વનય અભિપ્રેત વિષયને સત્ય જ એ પ્રમાણે અવધારણ કરે છે. ત્યાં સુધી “ર વિમાન'નો અર્થ છે એ બતાવવા માટે ઇતિયાવદ્ શબ્દ છે.
નયના ગ્રાહ્ય એવા વિષયના સત્ય અસત્ય દ્વારા ગ્રાહક એવો નય સત્ય અસત્ય છે. એથી આ પ્રમાણે અભિધાન છે=દષ્ટ સમયવાળો પુરુષ સત્ય અને ઈતરપણાથી તે તયોનો વિભાગ કરતો નથી એ પ્રમાણેનું અભિધાન છે. અને દષ્ટ અનેકાંત તત્વવાળા પુરુષનું તે વિભાજન દ્રવ્યાર્થિકથી સ્યાદ્ અતિ જ છે એવા સ્વરૂપવાનું છે. ટીકામાં કહ્યું કે “પુનઃ' શબ્દનું અવધારણઅર્થપણું છે, તેથી તાવ' એમ એવકાર કહેલ છે. “” એ વિભાજન ક્રિયાનો પ્રતિષેધ છે દષ્ટ સમયવાળો પુરુષ વિભાજન ક્રિયા કરતો નથી એ પ્રમાણે બતાવે છે. I૧/૨૮.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005359 |
| Book Title | Sammati Tark Prakaran Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 234 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 Mb |