Page Text
________________
શ્વાસ પર્યાપ્તિ અને આરોગ્ય
ચોથી પર્યાપ્તિ શ્વાસોચ્છવાસની પર્યાપ્તિ છે. તેનો આરોગ્ય સાથેનો સંબંધ ખૂબ પ્રત્યક્ષ છે. તેના વિષયમાં વિશેષ ચર્ચા કરવી આવશ્યક જણાતી નથી. જે વ્યક્તિએ સમ્યક્ શ્વાસનો પ્રયોગ કર્યો હશે, શ્વાસ પર્યાપ્તિને બરાબર સંભાળીને જાળવી હશે તે ઘણી મુશ્કેલીઓથી બચી ગઈ હશે. સમ્યફશ્વાસ શ્વાસ પર્યાપ્તિનું કાર્ય છે. તેમાં અવરોધ ન થવો જોઈએ. તેના કેટલાક અવરોધો છે, તેમનો નિષેધ પણ કરવામાં આવ્યો છે. ભોજન પ્રથમ અવરોધ છે. ખૂબ ઠંડું કે ખૂબ ગરમ ભોજન ન લેવું જોઈએ. જ્યારે ખૂબ ગરમ કે ખૂબ ઠંડું ભોજન લેવામાં આવે છે ત્યારે તેનાથી શ્વાસની ક્રિયાપ્રભાવિત થાય છે. ભોજન ઉપર ધ્યાન આપવાથી શ્વાસ પર્યાપ્તિનું રક્ષણ થાય છે. જે વ્યક્તિ ખૂબ ગુસ્સાવાળી હોય, ક્રોધી હોય તે શ્વાસ પર્યાપ્તિને પણ અવ્યવસ્થિત કરી મૂકે છે. ઈમોશનનો, શ્વાસની પ્રબળતાનો શ્વાસપર્યાપ્તિ ઉપર ખૂબ પ્રભાવ પડે છે. શ્વાસ લેવાની આપણી સામાન્ય વિધિ એક મિનિટમાં પંદર શ્વાસની છે. બે સેકન્ડમાં એક | શ્વાસ લીધો અને બે સેકન્ડમાં તેનું રેચન કર્યું. ચાર સેકન્ડમાં એક શ્વાસ – આ સામાન્ય વિધિ છે. જ્યારે આવેશની પ્રબળતા થાય છે ત્યારે શ્વાસની સંખ્યા પંદરથી વધીને વીસ, ત્રીસ કે ચાળીસ સુધી પહોંચી જાય છે. તેનાથી શ્વાસપર્યાપ્તિ ડહોળાય છે અને જીવનશક્તિ પણ નાશ પામે છે.
આહાર પર્યાપ્તિ, શરીર પર્યાપ્તિ, ઇન્દ્રિય પર્યાપ્તિ અને શ્વાસોચ્છશ્વાસ પર્યાપ્તિ આ તમામ આપણા આરોગ્યના મૌલિક આધારો છે. ભાષા પર્યાપ્તિ અને આરોગ્ય
ભાષા પર્યાપ્તિ અને મનઃ પર્યાપ્તિ આ બંને પર્યાપ્તિઓ વિશે વિચાર કરીએ. એમ તો ભાષા પર્યાપ્તિની સાથે આરોગ્યનો છે સીધો સંબંધ દેખાતો નથી, પરંતુ ભાષા-તંત્ર પણ ખૂબ પ્રભાવિત કરે છે
છે. જો આપણે ભાષા પર્યાપ્તિને ખાસ ઉપયોગમાં ન લઈએ તો સમસ્યા પેદા થઈ જશે. ભાષા પર્યાપ્તિની જેટલી સક્રિયતા છે, કામ કરવાની જેટલી ક્ષમતા છે તેના કરતાં જો વ્યક્તિ વધારે બોલવા
- , ,
મહાવીર, આયરસાની
'
,
,
"
"
:
"
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005323 |
| Book Title | Mahavirnu Aarogya Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahapragna Acharya |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 188 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |