Page Text
________________
કે અભાન રહીએ તો પણ ભોજનનો પરિપાક થવા લાગે છે. સ્વયંસંચાલિત થતી ક્રિયા ઉપર હાઈપોથેલેમસનું નિયંત્રણ છે. આપણી જે નાડીઓ છે, ગ્રંથિઓના જે સ્રાવ છે, હોર્મોન્સ બને છે તેમના ઉપર આપણું કોઈ નિયંત્રણ નથી. તે પોતાની મેળે બને છે અને પોતપોતાનું કામ કરે છે. ભાવનાને પકડે છે હાઈપોથેલેમસ. તે નાડીતંત્ર અને ગ્રંથિતંત્રના માધ્યમ દ્વારા શરીરને પ્રભાવિત કરે છે.
એક વ્યક્તિએ ક્રોધ કર્યો. આ સંદર્ભમાં ખૂબ જૂની માન્યતા છે અને તે આજે પણ સ્વીકૃત છે કે ક્રોધની પ્રબળતા આવશે તો પિત્ત તીવ્ર બની જશે. કામ, શોક અને ભય થકી વાયુ ઉત્પન્ન થાય છે. આ ખૂબ જૂનો સિદ્ધાંત છે. મનોવિજ્ઞાનમાં એ વાત સ્વીકૃત છે કે જ્યારે આ સંવેગો પ્રબળ બને છે ત્યારે શારીરિક પરિવર્તનો થાય છે. મેડિકલ સાયન્સની દૃષ્ટિએ વિચારીએ તો જ્યારે જ્યારે સંવેગ પ્રબળ બનશે, ત્યારે ત્યારે એડ્રીનલ ગ્લેન્ડ ઠીક ઠીક સક્રિય બની જશે. આજે બંને સિદ્ધાંતોને આપણે મેળવીએ તો પિત્તનો અર્થ થશે એડ્રીનલીન. મેડિકલ સાયન્સની ભાષામાં એડ્રીનલ ગ્લેન્ડમાંથી એડ્રીનલીનનો સ્રાવ થાય છે. તે આર્યુવેદની ભાષામાં પિત્ત છે. જેવો ક્રોધનો સંવેગ તીવ્ર થશે કે તરત જ એડ્રીનલ ગ્લેન્ડ સક્રિય બની જશે. એડ્રીનલ ગ્લેન્ડને સઘળી શક્તિ તેમાં ખર્ચવી પડે છે, એડ્રીનલીનનો વધારાનો સ્રાવ કરવો પડે છે. તે વધારાનો સ્રાવ બીમારીનું કારણ બને છે.
આપણા આરોગ્યનો સંબંધ ભાવો સાથે જોડાયેલો છે. જો આપણે શરીર સુધી જઈએ. તેનાથી આગળ મન સુધી જઈએ તો એટલાથી સમસ્યાનું સમાધાન નહિ થાય. ઘણી બધી બીમારીઓ એવી છે કે જે ન તો શરીર દ્વારા ઉત્પન્ન થાય છે કે ન તો મન દ્વારા ઉત્પન્ન થાય છે, પરંતુ તે ભાવ દ્વારા ઉત્પન્ન થતી હોય છે. મન અને ભાવ વચ્ચે જે અલગતા છે તેને મહાવીરે ખૂબ સૂક્ષ્મતાથી વર્ણવી છે. પ્રશ્ન એ છે કે ભાવ શું છે અને મન શું છે? સ્પષ્ટ છે કે મન આપણું સ્વરૂપ નથી, જીવનું સ્વરૂપ નથી, પરંતુ ભાવ જીવનું સ્વરૂપ છે. મન | પેદા થાય છે પરંતુ ભાવનો સ્રોત ભીતરમાં છે. મનનો કોઈ સ્ત્રોત - ભીતરમાં નથી. તે આપણા ચિત્ત દ્વારા ઉત્પન્ન કરવામાં આવેલું તંત્ર માં છે. ભાવ જ્યારે મન સાથે જોડાય છે ત્યારે તે મનોભાવ બની જાય
છે. મૂળભૂત રીતે મન ભાવજગતથી અલગ છે.
હતી, મહાવીરનું આયશાસ્ત્ર
રાજ
પો
'
કેક
,
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 005323 |
| Book Title | Mahavirnu Aarogya Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mahapragna Acharya |
| Publisher | Anekant Bharati Prakashan |
| Publication Year | 1998 |
| Total Pages | 188 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 9 MB |